GERHARD JOHANNES PAUL DOMAGK

Profesor medycyny , noblista (1895-1964)

Przyszły noblista urodził się 30 października 1895 roku w rodzinie nauczyciela i organisty,w pojoannickim ŁAGOWIE (z niem.LAGOW-ówczesne Niemcy) .Spędził tam okres dzieciństwa wraz z młodszą o dwa lata siostrą Charlottą. W ŁAGOWIE ojciec Gerharda PAUL DOMAGK był nauczycielem i organistą kościelnym. Szkoła znajdowała się w pobliżu zamku i dóbr kościelnych i już nie istnieje. Podstawową wiedzę GERHARD zdobywał w szkole ojca. W roku 1900 ojciec , PAUL DOMAGK , mając na uwadze przyszłość swoich dzieci przeprowadził się do LUBSKA (z niem. SOMMERFELD), gdzie szkolnictwo stało na wyższym poziomie niż w małym ŁAGOWIE. Wiązał się z tym także jego awans na konrektora-zastępcę dyrektora szkoły. Państwo DOMAGK zamieszkali w zachowanym do dziś budynku przy ulicy Gazowej nr 6 ( wtedy Gasstrasse 176 ) . GERHARDA DOMAGK , gdy nadeszła pora, zapisano do szkoły imienia BISMARCKA ( obecnie Szkoła Podstawowa nr 5 ) , którą ukończył w roku 1909 na wyższej tercji-tj. klasie V gimnazjum.

Dwóch ostatnich klas-sekundę oraz primę-ukończenie których upoważniało do przystąpienia do egzaminu dojrzałości-lubskie gimnazjum wtedy jeszcze nie posiadało. Szkoła ta abiturialny status otrzymała dopiero po I wojnie światowej.

W rodzinnym domu nad Lubicą dużo muzykowano. Stąd i młody GERHARD posiadł , dzięki ojcu muzykowi , umiejętność gry na fortepianie,organach i lutni, która była jego ulubionym instrumentem. Zabrał ją nawet w poniewierkę I wojny światowej ( lecz nie na długo, gdyż nie chcąc jej utracić,przesłał ją do rodziców ). Lutnia ta raz jeszcze była przechowywana w LUBSKU. Miało to miejsce w czasie II wojny światowej , w okresie nasilających się nalotów bombowych na WUPPERTAL , gdzie GERHARD DOMAGK mieszkał. Fakt ten uratował lutnię przed zniszczeniem, jednak nie uratowało to jej przed zaginięciem w roku 1945 , kiedy to matka i siostra GERHARDA ( ojciec już nie żył ) musiały opuścić miasto. Wracając pamięcią do lat młodzieńczych spędzonych w LUBSKU , GERHARD DOMAGK często wspominał chwile spędzone na czytaniu dramatów Schillera , Kleista czy Wedekinda w unieruchomionych salonkach kolejki szynowej LUBSKO-BAD MUSKAU ( MUŻAKÓW).Wyniesiona z domu potrzeba obcowania ze sztuką zaowocowała w późniejszych latach przyjecielskimi kontaktami z OTTONEM DOXEM ( znanym ówcześnie malarzem i grafikiem,członkiem grupy “Neue Sachlichkeit”) czy EMILEM NOLDEM ( wybitnym przedstawicielem niemieckiego ekspresjonizmu, aktywnym członkiem grupy “Die Brücke”) . Posiadał zresztą znaczną kolekcję ich dzieł.

Celem młodego GERHARDA DOMAGK było zostanie lekarzem i tak się później stało. Klasyczny profil gimnazjum w LUBSKU powodował,że przedmioty matematyczno-przyrodnicze były marginalne. Nauczano podstaw fizyki i chemii, przekazywano odpowiedni zakres wiedzy biologicznej , to mimo wszystko naukę należało kontynuować w szkole o profilu realnym, z rozszerzonym programem nauczania przedmiotów ścisłych i przewagą języków nowożytnych. W rachube wchodziły dwie szkoły średnie tego typu: w ŻARACH i w LEGNICY. Gerhard wybrał LEGNICĘ. GERHARD DOMAGK opuścił LUBSKO w 1909 roku,aby kontynuować naukę w legnickiej wyższej szkole realnej imienia Księcia Henryka. Zdał tam maturę. Podjęte w KILONII (KIEL) studia medyczne przerwała I wojna światowa. Został żołnierzem kompanii sanitarnej z którą przewędrował prawie całą Europę. W wojsku Gerhard trafił najpierw na front belgijski a potem na front wschodni, gdzie został ranny. Bezsilność medycyny wobec infekcji występującej notorycznie przy wszelkich zranieniach, umocniła w nim wolę bezwzględnego ukończenia studiów medycznych. Koniec wojny umożliwił mu kontynuację studiów medycznych na Uniwersytecie Christiana Albrechta. Przy wielkich wyrzeczeniach, często o chłodzie i głodzie, ukończył studia 1921 roku obroną pracy pisanej u prof. Maxa Bürgera . Praca opublikowana w zeszytach naukowych uniwersytetu uzupełniona była notatką , że autorem był “Gerhard Domagk aus Lagow”.

Jako młody lekarz wiedzę praktyczną zdobywał w miejskim szpitalu w KILONI (KIEL). Zainteresowana patologią związały go z Instytutem Patologii Uniwersytetu w GRYFII (GREIFSWALD),gdzie objął stanowisko asystenta przy profesorze W.Gross, specjaliście od patologii anatomicznej. Doświadczenia tam przeprowadzane, mimo ,że nierzadko doprowadzały do wyników już wcześniej osiągniętych przez innych, nie zniechęcały GERHARDA DOMAGK do pracy. Przeciwnie, wzmacniały wiarę we własną wiedzę i umiejętności oraz utwierdzały w przekonaniu,że dokonanie epokowego odkrycia jest tylko kwestią czasu. Efektem tych doświadczeń była praca o znaczeniu systemu obronnego organizmu człowieka w walce z infekcjami i powstawaniu amyloidów, na podstawie której w 1924 roku uzyskał habilitację. W roku 1925 Gerhard ożenił się z koleżanką z młodości GERTRUD z domu STRUBE, która w tym czasie była doradcą niemieckiej izby handlowej w BAZYLEI.

W 1925 roku wraz z profesorem Grossem przeniósł się do MONASTERU (MUNSTER),gdzie w 1928 roku został tak zwanym pozaplanowym profesorem. W zorganizowanym przez siebie laboratorium zajmował się między innymi szkodliwością różnych rodzajów promieniowań ( w szczególności promieniowania Roentgena ),zachorowaniami wirusowymi oraz kłębkowym zapaleniem nerek. Rezultaty badań GERHARD DOMAGK publikował w specjalistycznych wydawnictwach: “Virchivs Archiv”, “Medizinisches Klinik” czy “Beiträge zur pathologischen Anatomie und allgemeinen Pathologie”. Opublikowana praca habilitacyjna GERHARDA DOMAGK zwróciła uwagę profesora H.Hörleina z działu naukowego Eberfelder Bayer Werke I.G. Farbenindustrie. Zaprosił on w 1928 roku młodego naukowca do EBERFELDU,aby podjął się organizacji i prowadzenia Instytutu Eksperymentalnej Patologii i Bakteriologii. W ten sposób ziściły się jego marzenia. Mógł rozpocząć poszukiwania, korzystając z zaplecza I.G. Farbenindustrie, takich substancji chemicznych, które pozwoliłyby zwalczać infekcje bakteryjne oraz leczyć guzy. Systematyczna współpraca z chemikami, dr F. Mietschem i dr J. Klarerem, doprowadziła do wyprodukowania w 1934 roku nowej broni przeciwko mikrobom, preparatu sulfonamidowego “PRONTOSIL”.

Po badaniach klinicznych przeprowadzonych także za granicą lek uznano za przełomowy i skuteczny. Wspaniałą reklamą stało się wyleczenie za jego pomocą syna prezydenta USA F.D. Roosevelta, który cierpiał na przewlekłe zapalenie węzłów chłonnych szyi. Na Paryskiej Wystawie Światowej w 1937 roku I.G. Frebenindustrie za lek GERHARDA DOMAGKA uzyskała Grand Prix. Prawie równolegle z “PRONTOSILEM” został opracowany “ZEPHIRON” środek dezynfekcyjny (1935 rok). Dwa lata później powstał “ULIRON”, a w 1939 roku “Neo-Uliron”.

W 1939 roku szwedzka Królewska Akademia Nauk przyznała profesorowi GERHARDOWI DOMAGK Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny. Jako obywatel ówczesnej III Rzeszy Niemieckiej nie mógł przyjąć, ani tym bardziej odebrać nagrody. Specjalnym rozporządzeniem samego Adolfa Hitlera zakazano przyjęcia Nagrody Nobla i zmuszono GERHARDA DOMAGKA do złożenia oficjalnego oświadczenia o rezygnacji z odbioru wyróżnienia. Dopiero po klęsce nazistowkich Niemiec, profesor GERHARD DOMAGK osobiście odebrał Nagrodę Nobla z rąk króla szwedzkiego GUSTAWA V w 1947 roku.

W 1941 roku GERHARD DOMAGK opracował i wdrożył do produkcji preparat o nazwie “MARFANIL” środek dezynfekujący rany zabrudzone ziemią. Substancja będąca kombinacją “Marfanilu” i “Prontalbinu”, znana jako “MP-puder” stała się podstawą wyposażenia każdej apteczki. Innymi specyfikami z tej serii opracowanymi przez profesora Domagka były “Marbadal” (1944 rok) i “Suprona” (1948 rok). Profesor Gerhard Domagk poszukiwał miedzy innymi leków do zwalczania gruźlicy.

W 1943 roku powstał pierwszy syntetyczny lek przeciwgruźliczy, który do powszechnego użytku wszedł w 1950 roku pod nazwą “Conteben”. Był to lek,który w pierwszych powojennych latach uratował życie tysiącom ludzi. Powojenne prace naukowe GERHARDA DOMAGKA dotyczyły chemioterapii gruźlicy, chorób dermatologicznych i wenerycznych. Utworzył fundację “Plan Domagka” i “Fundację Badań nad Rakiem im. Gerharda Domagka”.

W 1960 roku profesor Gerhard Domagk przeszedł w stan spoczynku. Wśród rozlicznych zajęć naukowych i dydaktycznych znalazł także czas na napisanie podręczników anatomii patolgicznej i chemioterapii chorób zakaźnych, które ukazały się w 1940 , 1942 i 1944 roku . Zasługi Gerharda Domagka są olbrzymie. Rozpoczęte studia nad związkami antyrakowymi przerwała śmierć profesora 24 kwietnia 1964 roku w wyniku niewydolności serca w BURGBERG- KÖNIGSFELD w SZWARCWALDZIE. W 1994 roku dzięki artykułom prasowym zawiązały się dwa komitety do spraw uczczenia rocznicy urodzin jedynego Noblisty urodzonego i mieszkającego przez określony czas na Środkowym Nadodrzu- w Łagowie i w Lubsku. Rezultatem tych działań było odsłonięcie w 1995 roku okolicznościowych tablic w LUBSKU na Ratuszu, w ŁAGOWIE na głazie narzutowym.

Niemal przez całe dorosłe życie związany był z Uniwersytetem w MÜNSTER, którego był także honorowym doktorem. Był członkiem brytyjskiego Królewskiego Towarzystwa Naukowego, honorowym obywatelem VERONY , WUPPERTALU, kawalerem licznych niemieckich , francuskich, włoskich i brytyjskich odznaczeń.

Życie GERHARDA DOMAGKA podporządkowane było idei, w myśl której,całą jego działalność służyła i sprzyjała zachowaniu ludzkiego zdrowia. Cel ten osiągnął. Został jednym z pionierów medycyny.

1895 – 30 października , narodziny Gerharda Johannesa Paula Domagka

1901-1914 pobyt rodziny Domagków w LUBSKU , nauka Gerharda w LUBSKU i LEGNICY

1914-matura,rozpoczęcie studiów medycznych na Uniwersytecie w KIEL,wybuch I wojny światowej i walka na froncie zachodnim we Flandrii

1915-1918-odniesienie rany,służba w charakterze sanitariusza,po zakończeniu wojny powrót na Uniwersytet w KIEL

1921-egzamin końcowy z medycyny,Gerhard Domagk lekarzem ogólnym, praca w Schittnhelmschen Klinik, następnie praca w szpitalu miejskim w KIEL jako asystent prof. Hoppe-Seylera

1923-asystent prof. W. Grossa w Instytucie Patologii Uniwersytetu w GREISWALD

1924-habilitacja z “Patologii ogólnej i anatomii patologicznej”

1925-ślub z Gertrud Strube, wyjazd wraz z prof. Grossem na Uniwersytet w MÜNSTER i uzyskanie tam docentury,

1927-Gerhard Domagk zostaje powołany przez prof. Heinricha Horlein na doradcę w Instytucie Eksperymentalnym Patologii i Bakteriologii w Ebelferder Bayer Werke I.G. Frebenindustrie

1928-nominacja na stanowisko profesora Uniwersytetu w Münster,

1931-pierwsze testy na sulfonamidach,

1932-odkrycie leku przeciwbakteryjnego “Prontosil”,

1935-wydanie publikacji i wprowadzenie do terapii preparatu “Sulfonamid”, opracowanie preparatu dezynfekcyjnego “Zephirol”,

1937-Paryska Wystawa Światowa , gdzie za lek Gerharda Domagka firma I.G. Farbenindustrie uzyskała Grand Prix, powstanie następnego preparatu o nazwie “Uliron”,

1939-powstanie preparatu “Neo-Uliron”, 24 października Gerhard Domagk zostaje uhonorowany Nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny i brak możliwości jej przyjęcia na skutek presji władz hitlerowskich, 11 listopada zostaje aresztowany przez gestapo i przez tydzień więziony,

1941-opracowanie i wprowadzenie do masowego stosowania “Marfanilu”-środka dezynfekującego rany,

1943-wynalezienie leku przeciw gruźliczego TBI , późniejszego “Contebenu”,

1944-opracowanie specyfiku o nazwie “Marbadal”

Tekst na podstawie opracowań autorskich

Mieczysław Wojecki

Wolfgang J. Brylla

<< Powrót