19 czerwca 2021

Dzwony rodzinnych stron dzwonią cicho (Cz. II)

Wprowadzenie

Poniższy tekst jest pięknie napisanym sprawozdaniem z podróży – która nigdy się nie odbyła: grupa „podróżnych” z Niemiec, z których część jest byłymi mieszkańcami Łagowa, po kilku latach nieobecności, odwiedza to miasteczko, w którym (tak, jakby nie było skutków przegranej wojny) nadal mieszkają Niemcy.

Autor tłumaczenia ocenia ten tekst jako ciekawy przykład, jak można w niebanalny sposób powspominać byłych sąsiadów, a przy tym również uwypuklić urokliwość tego miejsca. Dzięki przyjętemu sposobowi narracji udaje się „sprawozdawcy” uzyskać wrażenie pełnej autentyczności tej podróży. A pośrednio niemiecki czytelnik uświadamia sobie, jak fajnie by było, gdyby nie durny pomysł, by wywołać światową wojnę. Interesująca lektura.

Jan Grzegorczyk

Teraz przedstawiamy dalsze prowadzanie naszej podróży w rodzinne strony, a także rozstrzygnięcie, by sporządzenie sprawozdania z niej przekazać naszemu rodakowi Gotthilf’owi Deutschmann’owi, który natychmiast odpowiada: nie, przecież nasz przyjaciel Teodor Helsuck prowadzi tę robotę naprawdę nieźle.

W każdym bądź razie, ledwo co zajęliśmy miejsca przy stole, doleciał do nas z kuchni wspaniały zapach pieczystego, a niebawem stanął przed każdym z nas talerz z rosołem, a potem pojawił się kotlet ze szparagami, a na deser było danie czekoladowe z sosem waniliowym. Smakowało nam bajecznie. Ale my też po wspaniałej wędrówce wzdłuż jeziora Łagowskiego byliśmy solidnie zgłodniali. Wiadomo, że po solidnym posiłku zawsze też smakuje dobry trunek. A więc „Teodorze, postaw coś przed nami!” Cóż innego miało się wydarzyć ?, on przyniósł nam znaną gorzałkę „von Eule”(od sowy), wytwarzaną w Sulęcinie. To był jego ulubiony napój („Ratzeputz” nie jest lepszy). Przy wesołym brzęku toastów i śpiewie czas umykał szybko. Na dzisiaj nie mieliśmy zresztą nic więcej w planie. Jedno chcemy jednak jeszcze szybko dokonać: przenieść nasz bagaż do naszej kwatery. Mateczka Heisuck wyciąga listę zakwaterowań: 8 osób w domu Heisuck’a, 10 osób do Henryka (hotel „Deutsches Haus”), 10 osób u Heini Jokisch (hotel „Schwarzer Adler”), 6 osób do „długiego Leo” („Hotel am See”), a reszta do Petrus’a, czyli do „Zameczku na górze”).

Tu przedstawiona jest reprodukcja wycinka ze starej mapy Łagowa z herbem miasta na tle jeziora Trześniowskiego)

Zakwaterowanie wszystkich nie było takie proste, opowiadała mateczka Heisuck, gdyż właśnie trwa nasilony ruch turystyczny, więc większość miejsc noclegowych jest już obłożona, ale jakoś udało się problem rozwiązać.

Tak więc zabraliśmy nasze tobołki i poszliśmy do naszych kwater. Był wspaniały czerwcowy dzień, a do tego jeszcze sobota. Po raz pierwszy chcemy tu w Łagowie zrobić dłuższą przerwę. Dalsza podróż dopiero w poniedziałek o 6-tej rano. Nasze autobusy zajechały na parking obok zamku. Pojawiło się jeszcze jedno krótkie pytanie: „o której spotykamy się jutro?”. „Jutro?” Dziś wieczorem w Sali Różowej hotelu „Deutsches Haus”- woła ktoś do nas z okna. Głośne „bajecznie” rozbrzmiało w ulicy Zamkowej. Pierwsi z nas byli już w księgarni Engler’a, by kupić sobie widokówki. Ostatecznie trzeba też wysłać do naszych znajomych pozdrowienia. Ja też tam polazłem. Dobry Otto Engler powitał mnie najserdeczniej; byliśmy przecież starymi znajomymi.

Moja kwatera była w „Deutsches Haus”(Niemiecki dom). Nieźle, pomyślałem sobie, wtedy droga z Sali Różowej do łóżka nie jest długa. Max Heinrich ucieszył się z naszego ponownego spotkania. Minęły 4 lata od czasu, kiedy opuściłem Łagów. Przy stole stałych gości w lewym narożniku siedzieli, jak przed 4-ma laty, ci starzy druhowie: Georg Arnhold, Fritz Arnhold, siodlarz Zillman, Paul Hausmann, August Günter, Wilhelm Förster, Fritz Weiß i inni.

Dzisiaj również, jak wtedy, omawiano politykę Łagowa. Nie byłem od tego, by przy stole nie wypić wspólnie jednego kieliszka koniaku i kufla „Frankfurckiego piwa akcyjnego”.

Gdy już przyniosłem swój bagaż do mego pokoju zadzwoniłem do moich rodziców w Malkendorfie (Mała Kolonia Uniejowice na Dolnym Śląsku) i zapowiedziałem się z wizytą na wieczór w niedzielę. Potem wyszedłem na taras nad jeziorem, gdzie już zastałem innych towarzyszy podróży, którzy też byli zakwaterowani u Heinrich’a. Nastał wspaniały czerwcowy wieczór. Z wieży kościoła zamkowego rozbrzmiały dzwony, oznajmiając koniec dnia pracy, a za Wzgórzem Ogrodu Zwierząt zanikało powoli wieczorne słońce.

Jak wygładzony dywan leżała sobie powierzchnia wody jeziora Łagowskiego; żaden wiaterek jej nie poruszał. Melodie walców docierały do nas z daleka z koncertu odbywającego się na tarasie hotelu „Am See” (Na jeziorze). Łódź motorowa powoli płynęła z Koberstein’u w kierunku naszego tarasu nad jeziorem. Jakaś wesoła grupa po przejażdżce wróciła na Plac Bismarck”a. Inni goście na łodziach z wiosłami zbliżali się ze wszystkich stron. Dzień się kończył.

W międzyczasie znowu wszyscy zebraliśmy się na tarasie nad jeziorem. Ja odpowiednio wcześniej zamówiłem sobie u pani Heinrich jedno ładne miejsce dla nas wszystkich na sali tanecznej.

W zasadzie nie mogło się nic wydarzyć, a mimo to panie napierały przy wejściu ku naszemu stołowi. Z przytłumionym „łaaau” wchodziliśmy do najwspanialej w czerwone kwiaty przyozdobionej sali; róże – jedna piękniejsza od drugiej – sprowadzone od ogrodnictwa Kurt’a Knappe’go oraz ogrodnictwa przyzamkowego czarowały nas z kolumn, ścian i żyrandoli w wielobarwnej piękności, a na stołach stały też pachnące bukiety róż. Zapowiadał się wspaniały wieczór. Ledwośmy usiedli – zagrała kapela Daubitz’a z Torzymia na początek walca „Róże z południa”. Humory dopisywały i w wesołym klimacie wirował w tańcu czy to stary, czy młody. W krótkim czasie sala była wypełniona do ostatniego miejsca. Przy wesołym śpiewie i miłym dźwięku stukanych kieliszków z winem zeszedł nam ten różany bal, który został nam w pamięci do dzisiaj. My byliśmy ostatnimi gośćmi, którzy opuszczali tę salę. Czyniliśmy to niechętnie, ale była już pora: 3-cia nad ranem. O 8-mej rano chcieliśmy się zebrać, by podjąć wędrówkę po tej wspaniałej miejscowości i jej pięknych okolicach. Tak więc o trzeciej rozstaliśmy się słowami „do widzenia na tarasie na jezioro hotelu Am See”.

W niedzielny poranek o 7:15 my wszyscy, którzy mieszkaliśmy w hotelu „Deutsches Haus”, siedzieliśmy już na tarasie nad jeziorem i delektowaliśmy się naszą poranną kawą. Był klarowny, słoneczny dzień i już cieszyliśmy się na dzisiejszy spacer.

Ciągle jeszcze byliśmy zachwyceni tym wspaniałym, różowym balem. Żeby też zakosztować coś z tego pięknego jeziora – wynajęliśmy dwie łodzie i kazaliśmy się zawieść nimi do naszego punktu zbiórki w hotelu „Am See”, opływając wspaniały sad Nadleśnictwa Łagów. Przypuszczaliśmy, że jesteśmy pierwszymi, którzy zaludniają to jezioro, ale myliliśmy się. Wszędzie napotykaliśmy wiosłowe lodzie z wcześnie wstałymi, którzy też chcieli rozkoszować się wspaniałą naturą. Na naszym punkcie zbiórki zostaliśmy powitani gromkim „Hallo” reszty naszych współuczestników podróży, którzy już na nas czekali. Szybko łyknęliśmy jeszcze po jednym kuflu, a potem pożegnaliśmy się z tym ponad 2 m wysokim posiadaczem tego hotelu Leonem Pinetzkim, który zresztą był laureatem wielu mistrzostw walk zapaśniczych.

Dzięki temu, że dobrze znam Łagów i jego otoczenie, więc ja przygotowałem przebieg wędrówki. Nasza droga prowadziła nas najpierw ulicą Joannitów, obok pomnika żołnierzy, stojącego przy grobli Weiden (pastwiska). Stąd widzieliśmy leżący na niewielkim wzgórzu ratusz; rzuciliśmy też okiem przez jezioro Łagowskie na drogę do Gronowa, oraz na te piękne ogrody, rozciągające się wzdłuż jeziora. Po prawej stronie jeziora Łagowskiego jeszcze raz dostrzegliśmy małe wille przy jeziornej drodze, którą wędrowaliśmy wczoraj, wracając z młyna w Gronowie. Potem droga zaprowadziła nas na ulicę Bergstraße (podgórną) w górę, na pole kowala. A tam, gdzie przed groblą Weiden Droga Jeziorna rozdziela się na ulicę Bergstraße i ulicę do Poźrzadła, napotkałem starych znajomych: leśniczego rewirowego Metz’a, dawniejszego skarbnika Schulz’a i tego starego leśniczego Schuchard’a, którzy serdecznie mnie przywitali.

Tam w górze, gdzie na „polu kowala” w roku 1927 miała miejsce wielka uroczystość z okazji 700-lecia istnienia Łagowa, zrobiliśmy krótki odpoczynek, gdyż stąd ma się wspaniały widok na jezioro Łagowskie i na majątek ziemski. Przed nami w dolinie leżało ogrodnictwo Knappe’go, które – jak już wspomniano – dostarczyło część kwiatów na wczorajszy bal róż. Potem powędrowaliśmy do drogi na Poźrzadło, a następnie do pięknego lasu bukowego, by nasze płuca napompowały się do pełna tym wspaniałym powietrzem. Mijając prastare buki, poprzez małe jary i umocnienia, dotarliśmy na drogę do Jemiołowa między posesją przedsiębiorstwa budowlanego Augusta Günther’a, a na leżącym po prawej małym wzniesieniu Moegelnisch’a. Z okna Günther’a witał nas wachmistrz Gaster, będący nadzorcą pilnującym porządku w tym okręgu. Na Wzgórzu Ogrodu Zwierząt leży przed nami piękne schronisko młodzieżowe miasta Frankfurt nad Odrą. Wspinamy się na tę górę i prosimy, by gospodarz schroniska Busch pokazał nam to schronisko. Wychowankowie tego schroniska: rocznik Wyższej Szkoły Pedagogicznej we Frankfurcie n.O. grają właśnie mecz piłki ręcznej. Spacerujemy po Wzgórzu Ogrodu Zwierząt obok pięknych sadów i kwiatowych ogrodów oraz małych domków osiedla, które zamieszkałe są nieomal wyłącznie przez pensjonariuszy.

Znowu wędrujemy przez mały wąwóz lasu bukowego i zatrzymujemy się na łagowskim Placu Strzelców, znajdującym się w obrębie Wzgórza Ogrodu Zwierząt na wspaniałym brzegu jeziora Trześniowskiego. Tutaj corocznie w Zielone Świątki organizowane były przez Bractwo Kurkowe Łagów zażarte zmagania o godność Króla Strzelcówe. Taka impreza była prawdziwym świętem dla Łagowa i całej okolicy. Robimy krótki odpoczynek, siadając na brzegu jeziora Trześniowskiego. Dwie łodzie motorowe od Koberstein’a i Jensch’a płyną z Łagowa w kierunku Młyna Bukowego. A potem, gdy już rzuciliśmy okiem przez jezioro Trześniowskie na te na drugim brzegu leżące wzgórza, oraz na te na tym wzgórzu leżące osiedle, i jak już odrobinę odpoczęliśmy we wspaniałej ciszy tutejszej natury – ruszamy w prawo wzdłuż jeziora na powrót do Łagowa. Z ukwieconej przeróżnymi kwiaty łąki panie zrywają bukiet złożony ze stokrotek, jaskrów, rzeżuchy łąkowej i z. kaczyńców. Dalej szliśmy w kierunku wzgórza zamkowego, obok urzędu leśnictwa i obok domu dentystki panny Schulz, dalej te parę małych schodków niżej i tak stanęliśmy znowu na ulicy Jopannitów. Mijamy stary mur, mijamy nowo wybudowany budynek Miejskiej i Powiatowej Kasy Oszczędnościowej Sulęcin i docieramy do Bramy Berlińskiej.

Przekroczywszy łuk bramy wchodzimy do właściwego śródmieścia. Po lewej stoją setki lat stare, szachulcowe budowle, a na placu a na placu przed nimi jest ta stara studnia, natomiast naprzeciwko zaprasza nas do zakupów dom towarowy Feodor’a Seydel’a ze swymi dużymi, łukowymi oknami wystawowymi.

W godzinach od 10:00 do 12:00 – w okresie wzmożonego ruchu turystycznego - sklepy mogą być otwarte też w niedziele. Zaraz obok leży dom handlowy i drogeria Thiermann’a. Z jego wnętrza wychodzi akurat stary znajomy: mistrz malarski Aschmonsky, z którym oczywiście się witamy. Na razie pozostawiamy na później starą warownię i kościół przyzamkowy, gdyż te godne zwiedzenia obiekty chcemy zostawić sobie na koniec, a teraz przechodzimy obok cukierni Redlich’a i starego domu parafialnego z jego dwoma dużymi lipami – poprzez Bramę Poznańską do Alei Lipowej, mijając parking, na którym stoją nasze autobusy, a który w międzyczasie wypełnił się do ostatniego miejsca. Dalej idziemy przez mostek nad kanałem do ulicy Zamkowej. Kanał ten łączy jeziora Łagowskie z Trześniowskim, a mostek ten był kiedyś mostem zwodzonym, gdy w dawnych czasach istniał wał obronny ułatwiający obronę przed napadami. Przed domem kupieckim Krappe’go, bezpośrednio przy moście witam trójkę starych ojców miasta Łagowa: kupca Paul’a Knappe’go, mistrza studniarstwa Niedel’a i właściciela mleczarni Wilhelma Boldt’a.

I już zrobiło się południe, mateczka Heisuck znowu przygotowała dla nas piękny obiad, więc robimy sobie południowy odpoczynek. Nabraliśmy też już ogromnego apetytu. Ale o 1:30 już wędrujemy dalej. Przy domu handlowym Schmelter’a oglądamy sobie wystawione towary, a w międzyczasie witam mistrza kowalstwa Tell’a oraz pocztowca Lindner’a, a potem wiedzie nas nasza droga wzdłuż ulicy Żelechowskiej pod wysoki wiadukt kolejowy (linia kolejowa Toporów – Międzyrzecz) do Majątku Rycerskiego Łagów. Tu prosimy Inspektora Majątku Krauße’go i majstra gorzelni Paelchen’a, by udzielili nam krótkiej nauki o gospodarstwie i gorzelnictwie spirytusowym. Ten Majątek jest od dawna w posiadaniu hrabiów von Pückler und Limpurg. Pierwotnie mieliśmy zamiar jeszcze przewędrować drogą do Gronowa, ale ze względu na niedostatek czasu – idziemy w kierunku dworca kolejowego, obok nowo wybudowanej katolickiej kaplicy i na krótko skręcamy na jeden popołudniowy kufel piwa do gospodarza dworcowego Petri’ego. Tutaj przypadkowo spotkałem Zastępcę Burmistrza pana Willmer’a i dyrektora Powiatowej Spółdzielni Gospodarstwa Wiejskiego Max’a Nowka i oczywiście muszę z nimi wypić jeden łyk z okazji ponownego zobaczenia się. A potem idziemy dalej ulicą Dworcową, obok warsztatu kolejowego i przez ten wspaniały lasek akacjowy (rosnący na wzniesieniu dworca kolejowego) w kierunku jeziora Trześniowskiego. Na idyllicznie położonym kąpielisku przyglądamy się chwilę wesoło zachowującym się gościom kąpieliska, a następnie udajemy się wzdłuż jeziora Trześniowskiego na powrót do ulicy Dworcowej. Przy poczcie wrzucamy do skrzynki pocztowej nasze widokówki, a na koniec chcemy jeszcze zwiedzić zamek i kościół przyzamkowy. Przed wejściem do ogrodu zamkowego napotykamy na znanego wszystkim mieszkańcom i gościom oryginału, czyli dawnego stróża Paul’a Schön’a. Kto dawniej Łagów odwiedził, ten przypomina sobie, jak on w niedziele, ubrany w kolorowy mundur ze starych słynnych czasów z hełmem ze szpikulcem (Pickelhaube) i wygiętą szablą, kierował na rynku ruchem, przez co był magnesem dla wszystkich fotoamatorów, a nawet fotografów gazetowych. A gdy on potem nagle zobaczył się na ilustrowanych stronach „Frankfurter Oderzeitung” (gazecie wydawanej we Frankfurcie n/O) mocno nawymyślał w gabinecie burmistrza Radlow”a i od tej pory zaprzestał się w ten mundur ubierać.

Na zamku witani jesteśmy przez podskarbiego Brückner’a, który najpierw wiedzie nas przez wspaniałe założenie parku przyzamkwego, następnie pokazuje nam stary kościół zamkowy, a potem prowadzi nas przez szerokie stopnie do wewnętrznego podwórza zamku. Tutaj, pełni zadumy, przechodzimy po starych pomieszczeniach, czyli przez salę rycerską, w której znajduje się jeszcze wyposażenie i broń z czasów rycerskich, a potem wchodzimy po trzeszczących schodach na wysoką wieżę zamku. Stąd mamy szeroki widok na wspaniałe miasteczko Łagów, które nie bez przyczyny nazywane jest perłą Marchii, oraz na najbliższe otoczenie. Ciągle jesteśmy zaskakiwani cudowną pięknością natury, którą Bóg tutaj tak przemyślnie wewnętrznie uporządkował, że ona jest tak powabna dla ludzkiego oka i serca. Kiedyś Łagów miał 680 mieszkańców i był tym samym najmniejszym miastem. Pomiędzy dwoma wspaniałymi jeziorami, otoczony ciemnymi lasami bukowymi, leży Łagów - ze swoją wysoką warownią pochodzącą od czasów zakonu rycerskiego Joannitów – w krainie torzymskiej niczym małe miasteczko z bajki. Z wysokiej wieży tej warowni Joannitów patrzymy daleko w tę krainę. Mury warowni z jej obydwoma bramami nadają tej prastarej, istniejącej od ponad 700 lat miejscowości znamię dumnej kiedyś twierdzy rycerskiej. Przed nami leży okolica jakby z raju. Jeszcze raz patrzymy w stronę wysokiego Poźrzadła, a po lewej widzimy wieś rolników Gronów, patrzymy hen w kierunku Żelechowa i Sieniawy, podziwiamy leżącą przed nami miejscowość Łagówek, jeszcze kierujemy wzrok na wspaniały las bukowy, który przewędrujemy jutro i odkrywamy za nami wieś Jemiołów, a jej nazwa jest ściśle związana z tą warownią.

O tym chcemy kiedyś później opowiedzieć. Po tym, jak zachłysnęliśmy się tymi wszystkimi pięknościami opuszczamy tę wieżę, a schodząc dwa stopnie głębiej rzucamy szybkie spojrzenie do więzienia/ lochu tej warowni, no a potem żegnamy się z podskarbim Brückner’em, który prowadzi tu interesy dla zamku rodziny Wurmb von Zink. Jesteśmy też już porządnie zmęczeni, rozstajemy się przy wyjściu z parku zamkowego, gdyż jutro wcześnie o 6-stej z rana ma się rozpocząć nasza dalsza wędrówka w kierunku Młyna Bukowego i jeziora Buszno. Ja osobiście przekazuję mój bagaż jednemu ze współpodróżnych, dzwonię po kierowcę Fritz’a Hannig’a, który ma mnie zawieść do moich rodziców, u których zapowiedziałem się na dzisiejszy wieczór.

Tymczasem do widzenia – aż do dalszej kontynuacji naszej podróży.

Uwaga: Tekst ten pobrany został przez Pana Ryszarda Bryl’a z OHB nr 1 i 2/2012, a następnie umieszczony na stronach 22 – 24 periodyku „KLIMATY ŁAGOWSKIE”(nr 30/2020), wydawanego prywatnie przez Pana R. Bryl’a; adres redakcji: 65-788 Zielona Góra, ul. Kręta 41A/3

Tłumaczenie i wprowadzenie

Jan Grzegorczyk, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne

Mniejszości Niemieckiej w Zielonej Górze

W/w uwaga w języku niemieckim:

BEMERKUNG: Der Text wurde aus den Nummern 1 und 2/2012 des OHB-s durch Herrn Ryszard Bryl entnommen und auf die Seiten 22 – 24 des Periodikums „KLIMATY ŁAGOWSKIE“ (Nr. 30/2020), das privat vom Herrn R. Bryl herausgegeben wird, eingesetzt. Die Redaktion hat folgende Anschrift:

65-788 Zielona Góra, ul. Kręta 41A/ 3

4 marca 2021

Zapiski niekompletne stare i nowsze po 1945 roku (co udało się odnaleźć w Archiwum Państwowym w Zielonej Górze).

Zebrał po przeczytaniu R. Bryl.

Po zakończeniu II Wojny Światowej Łagów, do jesieni 1945 - Łasów, następnie Łagów Lubuski był także jak wiele innych polskich miejscowości obszarem, dokąd przybywali osiedlając się lub poszukiwali dalej swojego miejsca do zamieszkania ludzie z różnych stron Polski, po pobytach w obozach pracy przymusowej, wywiezieni do pracy na obszar Niemiec czasu wojny, szukający i ściągający się osiedleńczo członkowie rodzin...

Ciekawostka lokalnego osadnictwa.

Na wsi poniemieckiej Gross Kirschbaum koło Jemiołowa - (polska nazwa Wiśniówek, Trześniówek) do 1947-1949 osiedlono 230 osób, w tym ludzi pochodzących zewsząd - zdemobilizowanych z Wojska Polskiego, Łemków z Bieszczad, mieszkańców Polski wschodniej- Przebraże walczących z bandami UPA, z Polski centralnej. Niestety ten los dotknął również osiedlonych do 1949 roku we wsi Malutków /n. Malkendorf, gdzie zafunkcjonowały znormalizowane już: szkoła podstawowa, sklep, sołtys i in. Powodem była „mądrość” powiększania poniemieckiego terenu ćwiczeń wojskowych Wędrzyn / Wandern jako poligonu W. Polskiego i planowane wysiedlenia. Z uwagi na czas stalinizmu i zimnej wojny przygotowywano dalszy rozwój obszarów poligonowych po Zarzyń/ Seeren, Wielowieś/ Langenpfuhl i Sieniawę/ Schonow...

Pierwsi działacze społeczni i środowisko partyjne.

W miejscowości trochę większej od okolicznych wsi zaczął się kształtować ruch polityczny:

Pierwszym powojennym wójtem Łagowa, na prawach przedwojennych ustaw został wybrany zdemobilizowany żołnierz, osiedleniec na Ziemiach Północnych i Zachodnich. Jan Węckowicz, także mieszkał jego brat Zygmunt i rodzina, zamieszkując do ok. 1966 Łagów.

W skład członków Rady Gminy powoływanej z przedstawicieli stronnictw i partii byli:

- Ryszard Karwacki PPR,

- Włodzimierz Jurczyński PPS,

- Kazimierz Kierzkowski SL,

- Bronisław Jóźwiakowki - Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska,

Pierwszym , I sekretarzem PZPR po zjednoczeniu partii w 1948/49 został wybrany Jan Słomiński-( protokół z 28.04.1949r). Pierwszym sekretarzem KGPPR przed zjednoczeniem był Jan Chrapek. Wójtem w tym okresie był Antoni Morawski, podwójtem Antoni Woch (02.03.1950r.). Sołtysem wsi Łagów w 1949 roku jest Jarosław Kruszelnicki, a po zmianach administracyjnych i nazewnictwa, w połowie 1950 roku zlikwidowano stanowiska wójtów, burmistrzów, ustanawiając na lata tytuł - Przewodniczący GRN, PPRN, WRN.

W latach 01.09.1950-30.04.1952 Przewodniczącym Gromadzkiej Rady Narodowej był bezpartyjny, robotnik przymusowy czasów wojny,z zawodu wykonywanego studniarz, uczestnik kompanii 1939 roku w obronie Polski – Jan Czaprowicz, ustąpił ze stanowiska nie wstępując do partii. Po zjednoczeniu partii i stronnictw miał powstać i tak zakładano, lokalny, środowiskowy Dom Partii przy Ignacego Paderewskiego 1. W owym czasie odbywały się pierwsze mecze piłki nożnej na starym i jedynym przez lata od 1920 roku boisku sportowym nad j. Trześniowskim, tworzono podstawy LZS.

Jan Czaprowicz powrócił do zawodu studniarza będąc nim długie lata wraz z synem Bogdanem. Został uruchomiony jak do 1945r młyn elektryczny Blumego, gdy pracowali pierwsi młynarze Będkowski i Chęciński, potem także uruchamiając stary wiatrak w Łagówku pod miejscowe potrzeby. W 1949r umiera w Sulęcinie, pochowany w Łagowie, polski zapaśnik, mistrz podwójnego nelsona, prowadzący od 1946r., po powrocie z Niemiec hotel i restaurację Leon Pinecki. W Gronowie na zadbanej wtedy rzeczce Łagowa przez parę lat funkcjonował młyn wodny (Grũnower Mũhle) gdzie gospodarował Leonard Lacurbe, (La Curbe), którego działalność zakończono w 1974 r. - nieznane dalsze losy młynarza.

W 1953 roku przewodniczącym Gromadzkiej Rady Narodowej jest Roman Leszuk. Pierwsze lata powojenne, to powstanie gospody lokalnej na bazie poniemieckiego lokalu Gasthaus- „Deutsche Haus”, który jest w prywatnych rękach Władysława Szajkowskiego i tam głównie odbywały się przeróżne lokalne uroczystości, zabawy, wyświetlano filmy kina objazdowego (do 1948 r.). Ten lokal stał się później restauracją „Pod Basztą” z wieloletnią tradycją. Znacznie mniej przydatnym lokalem była restauracja powadzona przez rodzinę Leona Pineckiego...

W okresie pracy w GRN Łagów, sekretarzem urzędu był p. Karwacki, skupiając także czynności urzędnika stanu cywilnego. Po nim w GRN pojawił się kolejny działacz młodego pokolenia Mieczysław Dybionka. W Łagowie już od września 1946 roku ruszyła nauka w zakresie szkoły podstawowej ustalając obszar wsi i zakres zobowiązanych do realizacji obowiązku szkolnego, a w latach 1949/50 dokształcanie się dorosłych w ramach ogólnopolskiej walki z analfabetyzmem. Tworzyła się powoli miejscowa koalicja ludzi osiadłych na stałe, zaprzyjażnionych, pomagających sobie i spotykających koleżeńsko:

- Fryzjer i muzykujący – p. Władysław Zieliński,

- Niedowidzący i muzykujący p. Antoni Dobrowolski,

- Nauczycielka, jedna z pierwszych niosąca kaganek oświaty Helena Płończyńska,

- Rodzina prowadząca rzeźnictwo, masarnictwo Janina i Tadeusz Bełdzikowscy,

- Młynarze Łagowscy Włodzimierz Będkowski, Janusz Chęciński,

- Janiszewscy, Hensoltowie, Fiedukowiczowie, Kubiakowie, Łysakowscy i inni.

Ww i grupa innych aktywnych, wykształconych i sprawnych tworzyli towarzystwo muzykujące, tańczące, pamiętające co to Majówka w maju, bywali w kościele i na pochodzie 1- Maja...W ówczesnym, po 1948 roku „Skarbowcu” czyli „Bajce”I, w jej stołówce wielofunkcyjnej FWP okazjonalnie muzykowali Wł. Bedkowski, J. Czaprowicz- na akordeonie, perkusji, A. Dobrowolski- skrzypce, W. Zieliński- gitara- umilając sobie i innym czas. (bębnili Czaprowicz, Jackiewicz, Chęciński).

Stację kolejową PKP Łagów, na trasie przejazdu 3 par zestawu osobowego i towarowego, przez lata obsługiwał zawiadowca Bolesław Ciesielski mając całość spraw do obsługi - spedycja, kasa biletowa, dbałość o teren PKP...

W budynku stacji Gronów PKP mieszkał dróżnik kolejowy i obsługiwał dojeżdżając pompy wodne w Toporowie i Staropolu dla potrzeb lokomotyw. Tereny powstającego po wojnie GS-u w Łagowie, to obszar klasycznie ten sam, co do istnienia do 1945 roku, podobnie skonstruowanego, magazynowo-składnicowego przy linii kolejowej,

Do 1929 roku była to firma Fũttermittelhandel, której właścicielami byli A. Tanzberger u. Seydel, a następnie H. Willmer (Dũnge). Łagów miał trzykrotnie tworzone bazy Obsługi Transportu Leśnego (OTL) – pierwszy raz koło kina „Świteź”- baza ciągników „Ursus”, drugi raz wzniesienie przy ul. Podgórnej, także ciężki sprzęt transportowy, a po raz trzeci, baza koni zimnokrwistych na obszarze młyna Jemiołów, w obiektach gospodarczych tam istniejących. Był to ogólnopolski trend tworzenia placówek dla leśnej poprawy wywożenia urobku lasów państwowych.

Łagów filmowy i pierwszy mały Amfiteatr budowano w latach 1967-1969 w obszarze wydzielonym podzamcza, czyli parku przyzamkowego Zamku Joannitów za zgodą władz wojewódzkich Zielona Góra i powiatowej przychylności w Świebodzinie. Tak rozpoczęły się kolejne Lubuskie Lata Filmowe na przełomie stałej ustalonej daty czerwiec- lipiec od 1969 roku. Prace realizowało Państwowe Przedsiębiorstwo Remontowo- Budowlane Świebodzin. W tym samym miejscu decyzją Wojewódzkiego Zarządu Kin i w ślad za zainteresowaniem LLF przebudowano scenę w 1978 roku, i to był drugi remont Amfiteatru. Kino „Świteź” było już także po znaczącym remoncie 1968/1969.

Trzecie reformatorskie podejście znacznie unowocześniające istniejący już Amfiteatr wykonano w latach 2009-10, to najnowsza forma obiektu z zadaszoną sceną i ekranem, a zakładano także zadaszenie całości nad miejscami siedzącymi, kino Świteź przegrało swoje istnienie i uległo ostatecznej degradacji. W 2014 roku w Gazecie Lubuskiej ukazało się ogłoszenie - „kino Świteź przy ulicy B. Chrobrego 22 na sprzedaż. Obiekt z przeznaczeniem komercyjnym – powierzchnia 13,5 ara” ( i co i nic z tego nie wyszło…...)

Łagów miał swoje udane i powtarzające się tzw. buble - nieudane przedsięwzięcia lub ich autorów...

W 1978 roku rusza po ustaleniach budowa Ośrodka Wypoczynkowego Huty Katowice z przyjętym wkładem dla Łagowa w wysokości 50 mln złotych na lokalne potrzeby - nadchodzi rok 1980 i szybki schyłek zamierzeń nad Jeziorem Łagowskim ( w kierunku Gronowa). W efekcie powstał mniejszy Ośrodek Wypoczynkowy „Zacisze” niestety w stylu stagnacji i niedorozwoju. Aktualnie, właściciele stawiają na rozwój tego obszaru...

Także w 1978 roku następuje połączenie i modernizacja Domu Wypoczynkowego „Defka”, byłego obiektu hotelowego po Leonie Pineckim zmarłym w 1949 roku- sprzedaż dla Dolnośląskich Zakładów Budowy Krosien w Dzierżonowie, epizodycznie łączona FWP „Bajka I”.

W D.W. Bajka I w 1967 roku przy ul, B. Chrobrego była w działaniu dla wczasujących kuchnia i stołówka na 140 miejsc spełniając całość żywienia dla domów wczasowych Bajka II i III.

W 1966/67 kierowniczką D.W FWP była p. Maria Brzon/Borzon ???, która wypowiedziała trafną ocenę o Łagowie... mogę karmić 30 osób poza FWP, ale wszystko muszę sprawadzać -są jeziora, a nie ma ryb (zdawano złowioną rybę do gospodarstw rybackich w Międzyrzeczu i Zbąszyniu, i dopiero do sklepów, obite transportem)... warzywa kupuję poza Łagowem, zamawiam, podpisuję umowy na dostawę ( co to za kurort? dop. RB).

W podobnym roku 1967, letnią porą na POSTiW „PROMYK” czyli Ośrodku Wypoczynkowym, sezonowym wydawano dziennie przy małej ówczesnej technice 250 obiadów dziennie, a w 22.07.1967 uruchomiono jeszcze nową kawiarnię sezonową dla ówczesnych ludzi z campingów, carawaningu, namiotów i przychodzących na posiłki abonamentowe!

W gminnej rzeczywistości Łagowa pojawia się zapis wnoszący inicjatywę, aby poprzez instruktora rolnictwa (służby rolnej) prowadzić 3 specjalistyczne gospodarstwa, a od 1980 roku 10 gospodarstw produkujących warzywa i owoce na lokalną sprzedaż w turystycznym Łagowie (co znowu się nie udało? … RB).

Łagów miał pozostawione dwa dobrze działające ogrodnictwa poniemieckie i oba zepsuł całkowicie z trudem funkcjonując z uwagi na uwarunkowania wynikające z otoczenia gospodarczego i niezaradności osób zarządzających. Nadal nie funkcjonowało Ogrodnictwo Nr 1 (z 1945 r) przy ul. Podgórnej, które jak wynikało z ustaleń, że ZW ZMS jako Ośr. Szkoleniowo-Wypoczynkowy całoroczny z siedzibą przy Sulęcińskiej przejmie PGR Łagów jako placówkę o pow.3,42 ha oraz przystań wodną o pow 0,001 ha (10 arów) na dochodowe prowadzenie upraw i sprzedaż dla ludności lokalnej i Ośrodka z 5 etatami (19.04.1982). Ogrodnictwo przy zamku także upadło.

Lokalnie, w Komitecie Gminnym PZPR dyskutuje się, aby skupować nadwyżki warzyw i owoców od lokalnych, drobnych producentów w gminie wówczas ich jeszcze trochę było...

W Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowym, od 1973 ZSMP, ulokowano przedszkole. Łagów dorobił się okresowo sklepu rybnego przy ul. Zamkowej, ale z nieznanych bliżej powodów przestał on istnieć! W okolicy wsi Gronów „Lubtour” przystępuje do budowy nowej placówki o profilu całorocznej działalności jako motelu „Zajazd”. Czasy lat 80-tych, niestabilne ekonomicznie powodują sprzedaż dla instytucji z branży naftowej w Brzegu i tak prawdopodobnie pozostaje.

Kierująca Ośrodkiem Szkoleniowo-Wypoczynkowym ZSMP w Łagowie, nowa kierownik placówki w 1983r. nadal nie ma ustalonych jw. od 1979 r produkcji ogrodniczej, pracowników, zarobków-ogrodnictwo niszczeje , pozostaje w stanie schyłkowym...

Faktycznie ZSMP nie stanął na wysokości zadania- brak organizacji, brak gospodarza, brak jakichkolwiek dochodów, rozkradziono mienie, teren zarastał chwastami...

W Łagowie dobrze funkcjonuje Zakład Rolny, dawne obszary Ritter Gut kierowany jako Państwowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej Zarządzone przez jego wieloletniego kierownika Józefa Wrzoska. W roku 1967 na terenach PPGR Łagów założono istniejący nowy O.W Camping dla pracowników rolnych i ich rodzin- obecnie czas stagnacji!?

Rok 1967 jest rokiem gdzie działa PTTK Dom Wycieczkowy w Bramie Marchijskiej o 30-tu miejscach noclegowych i spartańskich warunkach pobytu- bez wody bieżącej, ale z pobliskim dostępem do jeziora i pompy ulicznej. Działa także w połączeniu turystycznych ustaleń Ośrodek Campingowy nad Jeziorem Trześniowskim koło boiska sportowego o 34 miejscach noclegowych i innych niedogodnościach w domkach z płyty pilśniowej - łóżka piętrowe, brak kanalizacji, pompa żeliwna, kopana latryna, kopany śmietnik, mały pomost i stół do posiłków pod wiatą...

W Łagowie przebywało w sezonie letnim 982 osoby, w tym 72 turystów zagranicznych.

Posiedzeniom Gromadzkiej Rady Narodowej przewodniczył Mieczysław Dybionka, Władysław Chitruń był agronomem, a Stanisław Łoziński zootechnikiem, sekretarzem Jan Piróg, natomiast kierownikiem Zamku Franciszek Masalski, naczelnikiem Poczty Franciszek Toporek, kierownikiem PTTK Bogdan Janikowski.

- jest rok 1967 -

Przez obiekty Tysiąclatki - Szkoły Podstawowej im. Obrońców Warszawy uruchomionej w 1965 roku i na przylegających obszarach „Wzgórza Szkolnego” zabudowanego campingami, rozwijały się nauczycielskie wczasy rodzinne z całej Polski. Przez obiekty Szkoły Podstawowej , jednej z kilku nowych wtedy, w województwie zielonogórskim w 1967 przewinęło się 800 wczasujących i 40 z zagranicy, w letnim okresie campingowym. To także 42 obozy wędrowne z 1031 osobami nieletnich uczniów korzystającymi z 1-2 noclegów podczas pieszych wędrówek po Polsce, po województwie wraz ze swoimi nauczycielami, opiekunami. Tym działaniom, opiekując się turystyczną i harcerską bracią, swój czas poświęcali nauczyciele w wakacje.

Dorośli wypoczywający na tym obszarze, na Wzgórzu Szkolnym odbierali swoje dni wypoczynkowe, wakacyjne pod nazwą Nauczycielskie Wczasy Rodzinne, swoje obiekty miał ZG ZNP Warszawa, WSI Zielona Góra, UAM w Poznaniu.

W wakacje działała stołówka szkoły żywiąc i wydając 150 obiadów dziennie. Ciekawostką jest liczba policzonych turystów, meldunków pobytów czasowych, a jest to 9,253 wczasujących. Opisywany czas, to rozwój liczby połączeń PKS-em do Łagowa z Zielonej Góry, Świebodzina , a także prze Lubrzę, Mostki oraz do Sulęcina...

Zawsze dużym zakładem pracy dla miejscowych i z okolicznych wsi była Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska, której działalność częściowo opisujemy, a więcej będzie w odrębnym tekście. Faktem jest, że przez dziesięciolecia dla okolicznych mieszkańców lokalem rozrywkowym, konsumpcyjnym, widowiskowym była restauracja „Pod Basztą”, przy ul. T. Kościuszki. W jej podziemiach, w czasach powojennych funkcjonowała produkcja oranżady, rozlewnia piwa. Kolejne lata, to modernizacja urządzeń w 1973 i 1978, rozlewnia i uruchomienie butelkowania lokalnej wody mineralnej „Łagowianka”, stworzenie Wytwórni Wód Gazowanych i Rozlewni Piwa. /Witaszek, Kabza/.

Podobnie w Łagowie przez dziesięciolecia dużo miejsc pracy dla miejscowych było w PPGR i tartaku...

Czasy administracji i polityki:

XI 1975-I sekretarz Komitetu Gminnego PZPR Witold Bociański.

Egzekutywa: Sylwia Czeczot kier. DW Dzierżoniów,

Irena Łużyńska – Kier. GOK

Michał Didyk - vice Prezes GS-u

Adam Dobrowolski- Komendant Posterunku MO Łagów

Maj 1981-I sek. KG PZPR Witold Bociański, wybrano Zenona Grabowskiego.

W 1978 roku nowym prezesem GS SCH Łagów wybrano Jana Piróga,

Zmiany na stanowiskach kierowniczych w U Gm., PPGR Gronów, Zb. Szkole Gminnej, Ośr. Szk.-Wypocz. ZSMP.

1983- kierownictwo GSSCh:

Prezes- Jan Piróg

vice- Michał Didyk

vice- Teresa Piosik z d. Nowak

vice – Jan Klebieko,

vice- Marian Kowalik,

1983- A. Bochenek – kierownik tartaku Łagów, W Łagowskim tartaku w 1978 roku w partyjnej POP sekretarzem jest Szczepan Machliński.

Nowym Komendantem Posterunku MO jest Edward Kikuła.

1975- Biblioteka Gromadzka ma 10 Punktów Filialnych, za czasów posługi w Łagowie, bibliotekę na Plebani prowadził również ks. proboszcz Henryk Guzowski,

Czas stanu wojennego:

Problemy z płynnością zaopatrzenia kartkowego...

W marcu 1982:

Prezes GS Sch Łagów -Jan Klebieko,

Kier Ośr. PTTK- Zbigniew Ziółkowski,

Kier. Wytw. Win Gronów – Halina Stołecka,

I sekr POP w tartaku- Jan Sodel,

Komendant Posterunku MO Łagów- Zdzisław Matras- w/w urzędnicy byli na w/w funkcjach w porównaniu krótki czas... ,

W okresie j.w. do 1985r. Łagów nadal nie ma uruchomionego nowego i sprawnego wodociągu - kończą żywot pompy uliczne z wodą niezdatną do picia. Jeszcze w 1979 w 22 przypadkach, ścieki z domów kierowano bezpośrednio do jezior Łagowskich lub poprzez odstojniki- wzmożono kontrole sanitarno-wodne..

Styczeń 1983r.

Naczelnik U Gm. -Mirosław Popek

I sekr K.G PZPR- Wilhelm Dąbrowski,

-sekr ds. rolnych- Mieczysław Dybionka,

II sekr ds. ogólnych- Romuald Kuryjata,

Rok 1984

I sek. Komitetu Gminnego PZPR Romuald Kuryjata, Posterunek MO Łagów po raz pierwszy otrzymuje do służby w terenie samochód osobowoterenowy UAZ,

Etaty - zatrudnienie - PGR-y = Zakłady Rolne

1) Łagów - 40 pracowników,

2) Żelechów - 97,

3) Sieniawa - 106,

4) Toporów - 134,

5) Niedźwiedź - 51,

6) Gronów - 63,

W 1998 roku umiera nagle dr med. Irena Sinicka-Szeja Prezes jedynego aktywnego w Łagowie Towarzystwa Przyjaciół Łagowa i skończyło się jegodziałanie...poukładane i lokalne.

Zatrudnienie w GS Łagów, łącznie z obszarem zasięgającym poza gminę - 473 pracowników.

Kopalnia Węgla Brunatnego Sieniawa-376 pracowników,

Zbiorcza Szkoła Gminna Łagów- 40 pracowników,

Tartak Łagów - 50,

Rediowo - Telewizyjne Centrum Nadawacze Jemiołów-30,

Wytwórnia Win Gronów- 30,

Urząd Gminy Łagów -22,

Po II Wojnie Światowej Zamek Joannitów kilka razy jest w remoncie, służy wczasującym z całej Polski, jest też skutecznie okradany z tego co pozostało po 01.02.1945, a pozostało wówczas wiele, a teraz niewiele. Tak niewiele, że Izba Pamięci nie ma co pokazać dla przybywających w ostatnich latach…

Sama Izba Pamięci wymaga wsparcia. Placówka sezonowa nie ma wolontariusza, wsparcia Urzędu Gminy – porażająca niemoc ….

Na początku lat 60-tych XX wieku saperzy LWP zbudowali przystań wodną dla ZMS-u (potem ZSMP) istniejącą do dzisiaj.

W latach 70-tych XX wieku żołnierze LWP (saperzy) zbudowali kolejną przystań wodną na Jeziorze Łagowskim FWP, którą zlikwidowano w roku 2013, gdy obszar cypla przejął Ośrodek Wypoczynkowy „LEŚNIK” stając się właścicielem tego terenu.

Ostatnim kierownikiem FWP „Bajka I, II, III” był pan Czeczot.

Do Łagowa po 1970 roku (poluzowanie polityczne Brandt - Gomułka) przybywają w odwiedziny do swojego Heimatu/Vaterlandu po raz pierwszy mieszkańcy Lagow do 1945 r. - rodzice, dziadkowie, dzieci, w tęsknocie za wspomnieniami, pamiętający co utracili przez głupotę Hitlera, ginąc dla wielkich Niemiec. Pojawiają się pierwsze znajomości, poszukiwanie możliwości porozumienia się, poszukiwanie ukrytych skarbów rodzinnych przed wypędzeniem z tych terenów w 24.06.1945...

Najdłużej swoją posługę kapłańską wykonywali księża: Paweł Biłyk – 10 lat. Henryk Guzowski -15 lat, Norbert Nowak -28 lat…

Próbę spisania faktów z LAGOW do 1945 roku dokonał Helmut Sommer – przyjaciel ŁAGOWA.

Tak jedno, jak i drugie opracowanie jest niepełne.

Objaśnienia do użytych w tekście nazw:

GRN - Gromadzka Rada Narodowa

PGRN - Prezydium GRN,

PPRN - Prezydium Powiatowej Rady Narodowej,

PWRN - Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej,

PPGR - Państwowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej- Zakład Rolny, PGR,

PPG Ryb. - Państwowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rybackiej,

KG PZPR - Komitet Gminny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej,

LZS - Ludowe Zespoły Sportowe,

Tekst opracował:

Ryszard Bryl

W Archiwum Państwowym w Gorzowie Wlkp. istnieją dokumenty pierwszych lat urzędowania pierwszego Wójta Łagowa p. Węckowicza - dokumenty pisane i drukowane na poniemieckim odwrotnie użytkowanym papierze - kartonowym, pakowym, szarym Urzędu Gminy ... (taki był siermiężny start polskości po II wojnie światowej, dopisek. RB)

Korzystano z informacji uzyskanych od mieszkańców ŁAGOWA i okolic oraz Archiwum Państwowego w Zielonej Górze.

13 grudnia 2020

NIEMIECCY NAZIŚCI ORGANIZOWALI OBOZY KONCENTRACYJNE

TAKŻE TUTAJ

Określenie „polskie obozy koncentracyjne” doprowadza nas do wściekłości. Stąd nic dziwnego, że nie tylko historycy domagają się prostowania podobnego przekłamywania. O ile piszemy wiele o Auschwitz, Gross Rosen czy Stutthofie, o tyle rzadko mówi się o obozach koncentracyjnych w naszym regionie. Czasem o ich istnieniu przypominają tablice pamiątkowe, czasem – w bardziej niż kameralnym stylu – wspominamy tzw. wielki marsz...

A tak na marginesie. Czy wiecie, że w III Rzeszy powstał w Sonnenburgu, czyli polskim Słońsku ?

Sonnenburg (Słońsk)

To był pierwszy, otwarty już w 1933 roku, hitlerowski obóz koncentracyjny. W pierwszym transporcie trafiło do Sonnenburga ponad 250 Niemców: literatów, deputowanych do Reichstagu, naukowców, którzy sprzeciwiali się faszyzmowi. To skłoniło Hitlera do wydania miesiąc wcześniej dekretu o bezpieczeństwie państwa i narodu. Na jego mocy umieszczał on swoich przeciwników najpierw w więzieniach, a gdy zaczęło brakować w nich miejsc, kazał tworzyć obozy koncentracyjne. Hitler po roku musiał zmienić obóz w więzienie, bo żądały tego inne kraje europejskie. Trafiali tu komuniści, przeciwnicy Hitlera, członkowie ruchu oporu. Z różnych krajów Europy, m.in. z Francji, Luksemburga, Belgii, Holandii, Czechosłowacji, Niemiec. W nocy z 30 na 31 stycznia 1945 roku do więzienia przyjechała grupa esesmanów w Frankfurtu nad Odrą. Wspólnie z załogą placówki na dziedzińcu zabili ponad 700 z 840 więźniów. Stało się to na kilka godzin przed wkroczeniem Armii Czerwonej.

Schwetig (Świecko)

W Świecku w latach 1940-1945 roku mieścił się hitlerowski obóz pracy Arbeitserziehungslager „Oderblick”. Był to jeden z 34 tego typu obozów, których więźniowie rozbudowywali autostradę na odcinku Frankfurt nad Odrą – Poznań ( odcinek Berlin – Frankfurt nad Odrą został zakończony w 1937 r.). Pracowali w nim m.in. Polacy, Belgowie, Bułgarzy, Holendrzy, Jugosłowianie, Francuzi, Rosjanie, Ukraińcy, Włosi i inni ( od 1942r. Także Niemcy, a od jesieni 1944r. Na masową skalę obywatele ZSRR). Niewinnej nazwy „Oderblick” (widok na Odrę) po raz pierwszy użyto w piśmie z dnia 20 grudnia 1940 r. adresowanego przez szefa gestapo z Frankfurtu nad Odrą do wszystkich landratów okręgu frankfurckiego.

Praca w obozie miała charakter wyniszczający, eksterminacyjny. Ze względu na brak instalacji sanitarnych oraz ciężkie warunki bytowe 3 listopada 1941 r. wybuchła epidemia tyfusu brzusznego i krwawej biegunki. Można przypuszczać, że w okolicach dawnego obozu znajduje się kilka masowych grobów. Od 1 czerwca 1944 r. do obozu przyjmowano również kobiety. 30 stycznia 1945 roku więźniowie ruszyli w marsz śmierci. Około 70 niezdolnych do marszu pozostało na miejscu: spłonęli w ogniu roznieconym przez administrację likwidowanego obozu.

Bratz (Brójce)

Obóz „Bratz” pod Brójcami powstał w październiku 1940 roku i był obozem, w którym umieszczano głównie Polaków, którzy byli nieposłuszni ustalonym zasadom. Pod nadzorem cywilnych Niemców pracowali przy budowie autostrady prowadzącej z Berlina do Poznania. Bratz był obozem karnym, w którym osadzano zarówno mężczyzn, jak i kobiety. Osadzani tu byli również : Rosjanie, Ukraińcy, Czesi, Francuzi, Włosi, Jugosłowianie, Grecy i Holendrzy. Obóz był administrowany przez SS. Traktowanie więźniów w obozie było przerażające. W lesie niedaleko obozu ustawiona była szubienica, na której co pewien czas wisiały zwłoki obozowicza. Zdarzały się również przypadki wywożenia więźniów do obozów zagłady. Latem 1944 roku w obozie wybuchła epidemia tyfusu, która pociągnęła za sobą kilkaset ofiar.

Guben (Gubin)

Obóz był filią osławionego Gross Rosen. W gubeńskich zakładach przemysłowych i rolnictwie od jesieni 1939 roku wykorzystywano polskich jeńców wojennych. Byli oni zgromadzeni w obozie założonym na północnym krańcu miasta w pobliżu dawnego parku Keniga. Dla żydowskich kobiet i dziewcząt, które trafiły do Guben bezpośrednio z Oświęcimia, zorganizowano obóz w sąsiedztwie obozu jeńców wojennych. Przebywało w nim około 1000 robotnic przymusowych. Były one wykorzystywane do pracy w fabryce, która produkowała elementy elektryczne do budowy samolotów. Obóz został rozwiązany na początku lutego 1945 roku, a więźniów skierowano na tzw. marsz śmierci do Bergen-Belsen. Tylko niewielu z nich przeżyło.

Schertendorf (Przylep)

Od października 1944 niedaleko wsi istniał obóz KL Schertendorf, będący jedną z filii obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Przebywali w nim Żydzi, w większości pochodzący z Węgier, pracujący w Zielonej Górze (wówczas niem. Grunberg) przy budowie wagonów kolejowych dla firmy Beuchelt & Co. Pod koniec lutego 1945 roku obóz ewakuowano, a jego więźniowie trafili do KL Bergen-Belsen.

Grünberg i Grünberg II (Zielona Góra)

W lutym 1942 r. w Deutsche Wollenwaren Manufaktur AG w Grunbergu (Zielona Góra) zorganizowano obóz pracy dla Żydówek z okolic Sosnowca i Chrzanowa. Więźniarki, których w październiku 1942 roku było ponad 400, zostały zakwaterowane w przystosowanym do przetrzymywania więźniów budynku przy ul. Wrocławskiej 33. W 1944 r. było ich już około tysiąca. W kwietniu 1944 r. nadzór nad obozem przejął zarząd obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Od dnia przejęcia obozu przez SS pogorszyły się warunki życia i pracy kobiet, które musiały teraz pracować do 14 godzin dziennie, na dwie zmiany, Dramat uwięzionych kobiet rozpoczął się w styczniu 1945r., kiedy wspólnie z przybyłymi węgierskimi Żydówkami z obozu w Sławie (Schlesiersse I) wyruszyły w jeden z najdłuższych i najtragiczniejszych marszów śmierci II wojny światowej.

Christianstadt (Krzystkowice)

Na ściśle strzeżonym terenie zakładu produkującego amunicję znajdowały się bloki mieszkalne i kasyna, własna straż pożarna i sieć kolejowa z licznymi rampami przeładunkowymi. Według różnych szacunków zbudowano ty od 350 do 500 obiektów o różnym przeznaczeniu i charakterze, w tym 11 obozów przeznaczonych dla jeńców i pracowników przymusowych z całej Europy (w sumie 16 krajów). Istniała tu również filia obozu koncentracyjnego Gross Rosen, którego więźniowie stanowili dużą część siły roboczej fabryki. W okresie II wojny światowej pracowało tu około 25 tys. robotników przymusowych. Więźniowie i pracownicy często ginęli podczas niekontrolowanych ekspozycji w fabryce.

Neusaltz (Nowa Sól)

Nowosolska filia obozu Gross Rosen powstała już w listopadzie 1939 r. przy fabryce nici Gruschwitz, do której na przymusowe roboty kierowani byli mieszkańcy Wielkopolski. Początkowo były to tylko bardzo młode kobiety w wieku 13-24 lat. Polki zakwaterowane były na obecnym terenie Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 i Przedszkola nr 9 przy ul. Wrocławskiej. Stało tam ok. 14 odgrodzonych i strzeżonych baraków. Kiedy w 1943 Neusalz został dołączony administracyjnie do KL Gross Rosen, bardzo pogorszyły się warunki. Zaczęto dokonywać selekcji więźniarek. Oznaczone literką „C” wywożono do Auschwitz...

Schlesiersee I i II (Sława, Przybyszów)

W 1944 roku wzrosło zapotrzebowanie na siłę roboczą do rozbudowy fortyfikacji. Z tego powodu w położonych między Przybyszowem a Starym Strączem folwarkach Neuvorwerk (Potrzebówko Dolne) i Banischvorwerk (Potrzebówko Górne) utworzono filie obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Pierwsze więźniarki przybyły do podobozów latem 1944 roku. Początkowo wysyłano je z Gross-Rosen, następnie z Auschwitz-Brikenau i z Terezina. Więźniarki pochodziły z terenu okupowanej Polski, a także z innych zajętych przez hitlerowców krajów Europy. Ich liczba sięgała 2 tysięcy. Warunki socjalne w podobozach były fatalne. Kobiety spały w stodołach na klepisku wyścielonym słomą. Pośrodku stał mały piecyk. Jedną kołdrą przykrywały się na noc co najmniej dwie kobiety. Racja żywnościowa nie zaspokajała nawet głodu. Zupę gotowano w kotłach, które nocą służyły więźniarkom jako WC. Więźniarki kopały najprostszymi narzędziami rowy przeciwczołgowe. Po zamarznięciu ziemi praca stawała się ponad siły. Wycieńczone, brudne, zapadały na choroby zakaźne, np. tyfus. Na nic zdawały się wysiłki dwóch lekarek (więźniarek)- Holenderki i Polki, które nie dysponowały niezbędnymi lekarstwami ani warunkami do ratowania zdrowia. Zmarłe chowano w pobliżu obozów. W obliczu rozwijającej się ofensywy zimowej na froncie wschodnim, wieczorem 21 stycznia 1945 roku rozpoczęto ewakuację obydwu podobozów. Jako pierwsze pędzono zdrowe więźniarki, w dwóch ponad 900-osobowych kolumnach.

Halbau (Ilowa)

Podczas II wojny światowej (od 18 lipca 1944 roku, pierwsi więźniowie przybyli 26 lipca) w Iłowej lub najbliższej okolicy znajdował się męski podobóz obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Zlokalizowany był w pobliżu autostrady Berlin – Wrocław (obecna DK18). Więziono w nim ponad tysiąc więźniów wykorzystywanych do pracy przede wszystkim w przemyśle lotniczym. 12 lutego 1945r. Więźniów zdolnych do długiego marszu ewakuowano do KL Bergen-Belsen, gdzie przybyli 20 marca. Pozostałych więźniów uwolniono 15 lutego.

Gassen (Jasień)

Zakłady w Jasieniu były częścią żarskiego kompleksu lotniczego Focke Wulf. Obóz w Gassen został zorganizowany w odległości około kilometra na północny- wschód od miejscowości Gassen (Jasień) pod koniec września 1944 r. Więźniami byli głównie Polacy, ale także obywatele ZSRR, Francuzi, Chorwaci i Czesi. Stan obozu wynosił około 700 osób. Więźniowie pracowali przede wszystkim w fabryce Focke Wulf AG, przy produkcji części lotniczych. W lutym 1945 r. obóz został ewakuowany w ramach marszu śmierci. Chorych więźniów wywieziono do KL Buchenwald. W czasie ewakuacji zginęło co najmniej 120 więźniów.

*KL Gross Rosen

został założony latem 1940 roku. Pierwszy transport więźniów dotarł 2 sierpnia 1940 r. Do 1 maja 1941 r. obóz funkcjonował jako filia KL Sachsenhausen, następnie uzyskał status samodzielnego obozu koncentracyjnego. W latach 1941-1942 KL Gross- Rosen był niewielkim obozem pracy, którego więźniowie byli wykorzystywani przy wydobywaniu granitu z pobliskiego kamieniołomu. W 1944 roku KL Gross- Rosen stanął na czele potężnego imperium podobozów, na które składało się ponad sto placówek bardzo zróżnicowanych pod względem pełnionej funkcji. W tym okresie również Gross – Rosen było miejscem przerzutu dziesiątek tysięcy więźniów z obozów ewakuowanych na wschodzie.

15 listopada 2020

Pocysterski Zespół Klasztorny w Gościkowie – Paradyżu; jeden z najcenniejszych zabytków architektonicznych i sakralnych województwa

Poniższy tekst pochodzi z pracy studentki PWSZ Sulechów 2000r. „Łagów Lubuski perła wypoczynkowa województwa i baza wypadowa do wędrówek turystycznych po okolicy” - napisana przez Annę Szmytkę.

Pocysterski Zespół Klasztorny w Gościkowie - Paradyżu, jeden z najcenniejszych zabytków architektonicznych i sakralnych województwa.

Poniższy tekst pochodzi z pracy studentki PWSZ Sulechów 2000r. „Łagów Lubuski perła wypoczynkowa województwa i baza wypadowa do wędrówek turystycznych po okolicy”, napisana przez Annę Szmytkę.

Pocysterski Zespół Klasztorny w Gościkowie Paradyżu (n. Paradies), szlak pocysterski na środkowym Nadodrzu.

Cystersi to zakon katolicki wywodzący się z benedyktynów, założony w 1099r. przez Roberta Molesme.

Europejskie Drogi Kultury - Rada Europy zdecydowała o powstaniu szlaku łączącego dawne i obecne ośrodki cysterskie - Bledzew, Zemsko, Rokitno, Stary Dworek, Obra, Paradyż.

W odległości 30 kilometrów od Łagowa na trasie A-3 pomiędzy Świebodzinem i Międzyrzeczem znajduje się jedna z pereł lubuskich zabytków - Pocysterski Zespół Klasztorny. Paradyż to dawna nazwa obecnego Gościkowa. Jest to miejsce szczególne. Monumentalne, widoczne z oddali budowle świątyni i klasztoru dobrze świadczą o cystersach, którzy przez stulecia w wielkim trudzie wznosili je i doskonalili, a także o współczesnych gospodarzach, dbających o te wspaniałe zabytki.

Pocysterski Zespół Klasztorny - zabytek, siedziba Zakonu Cystersów do roku 1796. Cystersi - zakon istniejących ponad 900 lat nazwa pochodzi od klasztoru Citeaux Eiestertium, zasady życia duchowego oparte były na regule św. Benedykta z Nursji. Ubrani w białe habity, czarne szkaplerze, opasane czarnym pasem i w czarnych piuskach. Zakonnicy tego zakonu wnieśli swój wielki wkład w rozwój kościoła, gospodarki i kultury w całej Europie. Do początku XIV wieku powstało w Polsce 250 opactwo.

Paradyż - zgodnie ze swoim zwyczajem Cystersi - nowi gospodarze Gościkowa zmienili nazwę wsi na Paradisus Sanctae Mariae - Raj Matki Bożej. Łacińska nawa została wkrótce spolszczona na Paradyż. Nazwy opactw związane z kultem Maryjnym, były bardzo charakterystyczne u cystersów. Słynęli oni ze szczególnej czci oddanej Najświętszej Marii Panny. Źródło wspólne dla przypisu I - II Album „Paradyż” - Klejnot Architektury Lubuskiej wydany w roku 2001 przez APOSTOLICUM - wyd. Księży Pallotynów Prowincji Chrystusa Króla w Ząbkach str.10.

Decyzją (dekretem) Biskupa Ordynariusza Diecezji Zielonogórsko - Gorzowskiej Tadeusza Lityńskiego Wyższe Seminarium Duchowne z Paradyża zostało z nowym, rokiem akademickim 2020 - 2021 przeniesione do Gorzowa Wielkopolskiego – gdzie pierwotnie miało swoje miejsce.

24 października 2020

Tam gdzie jeździły pociągi

W II połowie XIX wieku to była nowość, postęp, rewolucja techniczna, a pośród ludzi radość, że położono tory „drogę żelazną” po których pędziły różne pociągi, o ustalonych godzinach. To był postęp i dostęp do szerokiego świata. Przybywało torów kolejowych, tras przejazdów, połączeń z odległymi miejscowościami przewozów osobowych i towarowych.

Tak było. Lata 80-te, 90-te XX wieku, czyli 100 lat po rozwoju dróg żelaznych dało się zauważyć rozwój innej gałęzi przewozów - przewozów drogowych - szosy, autostrady ich rozwój, to przewozy samochodowe. Zmienił się punkt ciężkości, próby kolejowej stabilizacji, konteneryzacja, porty i składy różnie się układały… Aby pokazać jak było, o jakie lokalne miejscowości, wsie i miasteczka opierała się budowana linia kolejowa pokazują lokalne zdjęcia tego co było, tego co pozostało.

Redakcja „Klimatów Łagowskich” dołożyła inne, archiwalne zdjęcia, gdzie pokazano jak było - zdjęcia polskie po 1945 i niemieckie do 1945 roku na lubuskich drogach kolejowych.

W tej ostatniej publikacji powróciłem do opublikowania otrzymanych albumów studentów PWSZ Sulechów - Andrzeja Żurka i Pawła Cielesza, który przekazał dr. Mieczysław Wojecki oraz opracowania NN autora niemieckiego, kierowcy, któremu chciało się (dawniej było szpiegostwem) opracować trasę Toporów - Międzyrzecz do 2000 roku … Przekazał przyjaciel Łagowa, mieszkaniec Berlina Klaus Günter Stübbe.

Należy zaznaczyć, że w Kaławie i Łagowie stacje kolejowe uległy zniszczeniu w lutym 1945 r. i nigdy ich nie odbudowano.

Opracował:

Ryszard Bryl

31 sierpnia 2020

Zagłada atomowej bazy

Prawie 200 tys. zł wydano na wyburzenie magazynów jądrowych nad jez. Buszno. Dwa największe schrony ocalały i może za kilka lat będą filarem turystyki w naszym regionie.

Dawny radziecki magazyn ładunków nuklearnych nad Busznem to jeden z najbardziej tajemniczych zakątków Ziemi Lubuskiej. Ćwierć wieku temu jego istnienie i przeznaczenie było jedną z największych tajemnic Układu Warszawskiego. Od dwóch tygodni głośno o nim w całym kraju. Po artykule w „GL” wyburzanie znajdujących się tam obiektów nagłośniły inne media, zagotowało się także na naszym forum.

To była prawdziwa perełka, która mogła nas wyróżnić na mapie Polski, Europy, a nawet świata – pisze internauta Wandern39.

Czytelnicy są zbulwersowani rozbiórką militarnego kompleksu, który mógł być turystycznym przebojem powiatu sulęcińskiego i całego regionu. Przed dwoma tygodniami mówił nam o tym Jerzy Sadowski z miesięcznika „ Odkrywca”, który poinformował „GL” o niszczeniu bazy. Jego oburzenie podziela m. in. autor wielu książek i publikacji prasowych o obiektach militarnych Robert Jurga z Zielonej Góry. Jeden ze swoich artykułów poświęcił radzieckiej bazie pod Sulęcinem. - Przygotowałem też książkę na jej temat, ale nie zdążyłem wydać. Ukaże się po wymazaniu atomowych magazynów z mapy najciekawszych obiektów militarnych w zachodniej Polsce – ubolewa.

Po wyjeździe Rosjan bazę przejęła nasza armia, choć jej formalnym właścicielem jest sulęcińskie nadleśnictwo. Wojskowi mają ją przekazać leśnikom. Ale bez wybudowanych przez Rosjan obiektów. Dlatego już w 1994 r. podjęto decyzję o ich rozbiórce. Pierwsze pod przysłowiowy młotek poszły budynki mieszkalne i garaże, w 2002 r. ich los podzieliły wartownie. Obecnie dobiega końca trzeci etap prac, podczas których rozebrano magazyn typu Granit oraz rampy przed dwoma składami Monolit.

Wyburzanie prowadzone jest na zlecenie Rejonowego Zarządu Infrastruktury z Zielonej Góry. To instytucja podlegająca resortowi obrony i zajmująca się wojskowymi nieruchomościami. Jej rzecznik prasowy ppłk Jerzy Tomaszewski tłumaczy, że do tej pory na „rekultywację” wydano 198 tys. zł. - Za te pieniądze można było zabezpieczyć i oznakować obiekty, zrobić jakiś parking i wytyczyć ścieżkę turystyczną – twierdzi R. Jurga.

Po drugiej wojnie światowej we Francji i innych krajach zachodnioeuropejskich zasypano tysiące obiektów militarnych stanowiących spuściznę po Niemcach. Teraz są odkopywane, rekonstruowane i zagospodarowywane na cele turystyczne. W poniemieckich bunkrach możemy się przespać, wypić piwo lub lokalne wino, obejrzeć koncert czy batalistyczną inscenizację.

Właściciele zarabiają na tych obiektach. Podobnie mogło być z byłą bazą atomową. Wybrano jednak najprostsze i najgłupsze z możliwych rozwiązań – dodaje R. Jurga.

Jak podkreśla Czytelnicy, baza leży w jednym z najbardziej malowniczych zakątków Ziemi Lubuskiej. Od południowego – wschodu graniczy z nią Łagów z joanickim zamkiem i urokliwymi jeziorami, zaledwie kilkanaście kilometrów na północny- zachód znajduje się turystyczny kurort Lubniewice. Nie lada gratką dla turystów są także pobliskie bunkry Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego, które przyciągają kilkadziesiąt tysięcy osób rocznie.

Co wiemy o bazie ? Jej powierzchnia wynosi 370 ha. Leży w trójkącie między wioskami Trzemeszno Lubuskie, Wielowieś i przysiółkiem Templewko.

To obrzeża wędrzyńskiego poligonu, dla tego Rosjanom łatwo było się tam ukryć. W dodatku w pobliskim Wędrzynie stacjonowali radzieccy saperzy, a w Kęszycy Leśnej łącznościowcy. Obecność innych jednostek Armii Radzieckiej maskowała bazę i jej przeznaczenie – mówi emerytowany oficer z Międzyrzecza.

W wojskowych materiałach magazyny opatrzono kryptonimem skład specjalny 3003, Rosjanie nazywali je Wołkodar, natomiast miejscowi Wilczą Bazą. - Nawet na grzyby tam nie chodziliśmy, bo po co komu kłopoty. Ludzie wiedzieli, że w lesie siedzą ruscy. Ale nawet do głowy nikomu nie przyszło, że siedzą na atomach – mówi jeden z mieszkańców Trzemeszna Lubuskiego.

Mamy dobrą wiadomość dla miłośników lubuskich fortyfikacji. Ppłk J. Tomaszewski potwierdził nam, że dwa obiekty typu Monolit nie zostaną wyburzone. Będą jednak zabezpieczone przed turystami. Dlaczego? - To niebezpieczne miejsce i łatwo tam o wypadek – tłumaczy Witold Wasylków, nadleśniczy z Sulęcina.

Wyjazdy do magazynów zasypano już kilka lat temu, ale ciekawscy wciąż drążą tunele w skarpach i wchodzą do środka. Nic tam nie znajdą, bo schrony zostały ogołocone z wyposażenia. Teraz prawdopodobnie wejścia zostaną zabetonowane, a obiekty zasypane ziemią. Tymczasem jeden z naszych rozmówców zwraca uwagę na fakt, że przed dwoma laty sulęcińskie władze zorganizowały konferencję na temat składów, pod czas której zapowiadały ich przejęcie. Teraz burmistrz Michał Deptuch tłumaczy,że przeszkodą była skomplikowana sytuacja własnościowa spadku po Rosjanach. - Jeśli tylko pojawi się szansa na unijne dotacje turystyczne zagospodarowanie byłej bazy natychmiast wystąpimy o jej przejęcie, lub choćby wydzierżawienie – zapowiada.

Wzorem dla Sulęcina powinny być władze Lubrzy i Międzyrzecza, które ponad 20 lat temu przejęły bunkry MRU i teraz zarabiają na turystach. - Teraz jednak potrzebne będą grube miliony na odtworzenie infrastruktury, którą bezmyślnie zniszczon – komentuje R. Jurga.

Tajne przez poufne

Magazyny atomowe wybudowano w ramach operacji „Wisła” na podstawie porozumienia podpisanego 25 lutego 1967 r. między ówczesnym szefem resortu obrony Marianem Spychalskim i marszałkiem ZSRR Andriejem Grieczką. Inwestycję sfinansowała Polska. Obiekty Podborsko koło Białogardu (skład specjalny 3001), Brzeźnica koło Jastrowia (skład specjalny 3002) i Templewo koło Sulęcina (skład specjalny 3003) są dziełem polskich saperów i firm budowlanych. Prace rozpoczęły się już w 1967 r. Po ich ukończeniu w styczniu 1970 r. bazy przekazano Rosjanom. W przypadku konfliktu z NATO przechowywane tam ładunki miały być przekazane dla polskiego wojska: lotnictwa, a także jednostek rakietowych i artyleryjskich. Składy były chronione przez żołnierzy jednostek specjalnych – Specnaz.

Otaczały je betonowe ogrodzenia z tzw. martwą strefą i drutami pod napięciem. Wokół nich wybudowano kilka pierścieni wartowni, bunkrów i okopów, a także zapór przeciw piechocie i desantowi z powietrza. Rdzeniem bazy były obiekty typu Monolit, nazwane przez amerykański wywiad T7. Składowano w nich ładunki mniej stabilne, dlatego znajdowała się tam klimatyzacja, systemy chłodzenia i laboratoria. W latach 70. we wszystkich bazach dobudowano magazyny typu Granit na bardziej bezpieczne ładunki. Składy zamaskowano drzewami, które posadzono na ich stropach. Dlatego z góry wyglądały jak las.

Według danych odtajnionych przez Instytut Pamięci Narodowej, Rosjanie mogli przechowywać we wszystkich trzech bazach 288 bomb, rakiet i pocisków nuklearnych. Największe z nich miały moc 500 kiloton. Były ponad 30 razy silniejsze od bomby, zrzuconej 6 sierpnia 1945 r. przez Amerykanów na japońskie miasto Hiroszima.

Rosjanie mieli też mniejsze magazyny, w których składowali ładunki jądrowe na użytek stacjonujących w Polsce jednostek Północnej Grupy Wojsk. Reliktem tamtych czasów jest obiekt typu Monolit na dawnym lotnisku armii radzieckiej pod Szprotawą, gdzie przechowywano około 40 bomb jądrowych i lotniczych pocisków rakietowych.

To nie żart, Hitler bał się naszego ataku i budował bunkry.

*1 Września 1939, gdy hitlerowska armia rusza na Polskę, większość obiektów nie była gotowa. Bo i po co, przecież to miała być wojna błyskawiczna...

*Dziś muzeum Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego odwiedza rocznie 60 tys. Turystów

Niemcy okopywali się na wschodzie.

*Na mocy traktatu Wersalskiego Niemcy nie mogli budować fortyfikacji w nowej strefie granicznej. Oczywiście starali się jak mogli, aby ten zakaz obejść. Już w 1925 unowocześnili twierdze w Kostrzynie, Królewcu, Giżycku i Głogowie. Prace fortyfikacyjne ruszyły pełną parą po dojściu do władzy Hitlera, który przecież obiecywał zmyć „hańbę wersalską”.

W1935 powstała jednolita koncepcja zabezpieczenia granic wschodniej i południowej. Do 1937 roku wybudowano 26 linii umocnionych o łącznej długości ponad 3,5 tys. kilometrów na granicach z Francją, Czechosłowacją i Polską.

*Niemcy chcieli mieć swoją Linię Maginota. Poligonem doświadczalnym miał być właśnie lubuski Front Forteczny Łuku Odry i Warty. Gigantyczna budowa została objęta 10-letnim programem budowy liczonym w miliardy marek. Budowano tysiące rozmaitych obiektów o różnorakim przeznaczeniu...

Nasz był największy i najsilniejszy.

*Najbardziej imponujący, ale niedokończony był system umocnień do obrony Bramy Lubuskiej i Przedmieścia Odrzańskiego. Ciągnął się od Warty w okolicy Murzynkowa-Skwierzyny przez Stary Dworek, Bledzew, Kursko, Kaławę, Boryszyn, Mostki, Ołobok aż do nadodrzańskch Brodów. Składał się z trzech odcinków głównych, z których centralny otrzymał 32- kilometrowy podziemny system łączący wszystkie schrony bojowe. Wspólnie z Linią Odry i Wałem Pomorskim tworzył system fortyfikacji granicznych na wschodzie III Rzeszy . Linia opierała się na schronach bojowych piechoty, tzw. panzerwerkach, za którymi miały zostać posadowione baterie pancerne dla dział i haubic średniego i ciężkiego kalibru. Pierwsze obiekty wybudowano w 1936 roku. Największy nacisk położono na odcinek centralny, w którym zamierzano zbudować 107 schronów bojowych, w tym wiele o najwyższej klasie odporności na ostrzał, o ścianach i stropach o grubości 3,5 metra. Prace wstrzymano w 1938roku na rozkaz Hitlera. Koszty były zbyt wysokie...

Panzerwerk

*Na obu rysunkach Roberta Jurgi widzimy panzerwerk, czyli schron bojowy PZ717, który dziś udostępniony jest do zwiedzania dzięki muzeum w Pniewie. Jak chcą fachowcy, nadawanie miana „panzerwerk” większość obiektów miało znaczenie propagandowe, poważnie brzmiało. Położone centralnie panzerwerki były połączone systemem podziemnym w prawdziwe warownie. Dzięki temu były zdolne do obrony, mimo oblężenia. Rdzeń tego systemu pozdziemnych dróg tworzyła Główna Droga Ruchu z jedenastoma dworcami przeładunkowymi. Od niej odchodziły w kierunku wschodnim chodniki prowadzące do obiektów bojowych, a zachodnim -do baterii pancernych i głównych bloków wjazdowych. Do czasu przerwania budowy, prowadzonej metodą górniczą, wykonano 32,5 km korytarzy, w tym osiem Głównej Drogi Ruchu, która prowadziła z Boryszyna do drogi Międzyrzecz - Pieski.

Schron PZ 717

*Schron bojowy PZ 717 wchodził w skład Grupy Warownej Scharnhorst. Według projektu w 1936 roku planowano tutaj budowę pięciu obiektów bojowych. Nasz główny „bohater” powstał w latach 1938-1939. -To jedyny obiekt w tak dobrym stanie – mówi Robert Jurga, który jest jednym z autorytetów w dziedzinie historii fortyfikacji. - Na dodatek możemy go zwiedzać dzięki muzeum w Pniewie. To kawał historii. Jak niedawno powiedział mi znajomy Niemiec, Hitler chciał zbudować gigantyczne fortyfikacje, a stworzył ogromny rezerwat faunistyczno- florystyczny.

Okazuje się, że Hitler oglądał schron co najmniej dwa razy, a później byli tutaj Żukow, Rokossowski, Spychalski....

*Schron uzbrojony był w pięć karabinów maszynowych, moździerz motorowy, miotacz ognia. Był budowlą dwukondygnacyjną z własnym podziemnym zespołem koszarowym. W schronie przeznaczono miejsce tylko dla żołnierzy pogotowia bojowego i dowództwa.

Reszta żołnierzy miała odpoczywać w podziemnych koszarach połączonych ze schronem betonowym szybem z klatką schodową i windą, którego głębokość dochodziła do 40 metrów. W koszarach znajdowały się kuchnia, spiżarnia, sanitariaty, gabinet lekarski z izbą chorych...

*Zgodnie z relacjami radzieckich historyków to właśnie na drodze obok schronu, po krótkiej walce, 29 stycznia 1945 roku doszło do przełamania linii umocnień. Brak załóg fortecznych i planu obrony sprawił, że 29-31 stycznia 1945 roku pozycja została przełamana bez większych walk. Nieprzeszkolone załogi zajmowały się ucieczką. Ostatecznie do wybuchu wojny Niemcy na całej ok. stukilometrowej linii MRU zdążyli wybudować 106 bunkrów, w tym 21 połączono wspólną siecią podziemnych tuneli o łącznej długości ponad 30 kilometrów o głębokości 40 metrów, co stanowiło zaledwie 30 proc. pierwotnego planu. Podczas wojny MRU wykorzystywany był jako podziemne fabryki. Na przykład firma Daimler- Benz produkowała tam części do silników samolotowych.

Na podstawie : Robert M. Jurga, „Fortyfikacje III Rzeszy w rysunkach przestrzennych”.

12 lipca 2020

Łagów po II wojnie światowej - "plaża na PROMYKU"

Minęło już 75 lat jak do niemieckiego Lagow w pierwszych miesiącach 1945 roku zaczęli napływać nowi, polscy mieszkańcy tworząc nową, powojenną, polską rzeczywistość zasiedlając obszary przejęte, wolne, według swoich potrzeb i zaleceń.

Ta rzeczywistość, to duże ruchy migracyjne, tłoczących się rodzin, zdemobilizowanych żołnierzy, powracających z robót przymusowych i in. Łagów kształtował swoją codzienność, a wokół było co robić. Tak zaistniała potrzeba socjalistycznego tworzenia, powrotu do tradycji wsi letniskowej, dosłownie w tych samych poniemieckich miejscach jakie funkcjonowały jako plaża od 1934/35 do 1945 roku. Poza funkcjonującym już Zamkiem Joanitów, Skarbowcem czyli Bajką I i Pocztowcem - Bajką II, przygotowano do czasowego wykorzystania obszary dawnej plaży poniemieckiej, nad j. Łagowskim. Uruchomiono Bajkę III. Aby powstał "PROMYK" musiała być przychylność i decyzja; i takie zapadały, znalazły się pieniądze na budowę.

Szkoda, że podobnie nie zapadały decyzje po 1945 roku o odbudowie i lepszego wykorzystania przez PKP jedynego spalonego dworca - stacji kolejowej na 42,5 km linii Toporów - Międzyrzecz. Lokalna linia kolejowa łącząca ze światem od 1909 roku zakończyła swoją przydatność ekonomiczną w 1997 roku bez szansy na lepsze czasy...

Początki Lubtour - plaża "PROMYK" POSTiW

Na tworzeniu Ośrodka Turystyki i Wypoczynku przekazano ziemię z Państwowego Funduszu Ziemi na rzecz Powiatowego Ośrodka Sportu Turystyki i Wypoczynku w Świebodzinie celem urządzenia Ośrodka Campingowego i plaży nad brzegiem jeziora Łagowskiego decyzją Prezydium Powiatowej Rady Narodowej z dn. 14.12.1963 roku o łącznej powierzchni 4.62 ha (grunty rolne i las niezabudowane).

Po II w. światowej grunty te miały już swoich polskich użytkowników np. Koza Stanisław zam. Łagów, Chrobrego 16, czy Mieczysław Dybionka gdzie wystąpiła zamiana ziemi za zgodą, czy wykup ziemi od rolnika zamieszkałego w pobliżu - osadnika wojskowego Adama Protasa poszerzając teren do rozbudowy.

Zamiana ziemi była urzędowa z udziałem geodety, notariatu Świebodzin aby osiągnąć nowe ustalenia (1974/75).

Protokołem w trwały zarząd i użytkowanie przekazano od PPRN Wydział Rolnictwa i Leśnictwa Świebodzin grunty rolne, las i pastwisko o pow. 8.48 ha na rzecz POSTiW.

Rozpoczęto meliorację terenu, doprowadzono wodę, prąd i kanalizację przekształcając teren tego samego miejsca jakie zajmowały tereny poniemieckie (pomostu, basen w jeziorze 50 m, wieże kontrolne dla ratowników, wyznaczono plaże i płyciznę dla dzieci i dla nie umiejących pływać). Przez lata obiekty dodawano jak campingi, pole namiotowe i in. wszystko przy al. 1 Lutego 1.

Tak doskonalił się "PROMYK" mając 250 miejsc na polu campingowym i namiotowym. Powstało 100 miejsc pobytowych w 25 domkach campingowych 4 miejscowych (2 sypialnie dwuosobowe, WC, łazienka).

Do dyspozycji wypoczywających była plaża strzeżona z 1-2 ratownikami, wypożyczalnia sprzętu pływającego i sportowego, boiska do gier, 3 parkingi, plac zabaw dla dzieci. Wybudowano pierwszy budynek hotelowe całoroczny (z białej cegły) z pokojami 2-3-4 osobowymi co stanowiło kolejne 90 miejsc do zamieszkania. Całość w lesie sosnowym i mieszanym z leczniczym klimatem.

W sezonie letnim na obszarze ośrodka pośród lasu sosnowego funkcjonował pawilon gastronomiczny, stołówka wydająca 250 obiadów dziennie, 22.07.1987 otwarto także kawiarnię sezonową, działał sezonowy sklep spożywczy i bar "Riwiera" z widokiem na jezioro. Bliskość Łagowa, centrum z dalszymi letnimi rozrywkami dawały dobry odpoczynek - w kinie letnim, dyskotece, dancingu "Pod Basztą", na kajakach i rowerach wodnych itp.

Przedsiębiorstwo - Lubuskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Turystycznej powstało zarządzeniem Nr 54/74 wojewody zielonogórskiego z dn. 08.06.1974 centralizując obiekty turystyczno - wypoczynkowe. Łagowski Ośrodek Turystyczno - Wypoczynkowy "Promyk" został podporządkowany tej firmie.

LPGT "Lubtour" Z.Góra miał dyrektorów w Zielonej Górze a jego kolejnymi szefami byli:

1/ Gustaw Antonowicz - 1.VI.1974 - 31.12.1976r.,

2/ Aleksander Cajkowski - 1.01.1977 - 30.06.1977r.,

3/ Jan Pac - 1.07.1977-31.03.1982r.,

4/ Stanisław Krzyżanowski - 01.04.1982 - 31.10.1984r.,

5/ Kaziemierz Zelek - 01.11.1984 - 15.06.2009r.

Ośrodek "PROMYK" sprzedano po zmianach jakie nastąpiły po 1990 roku, po 2000 roku podjęto działanie reprywatyzacji, prywatyzacji czyniąc konieczne wyprzedaże majątku, zasobów mienia, a część przekazując innym. Wieloletnim kierownikiem Ośrodka "PROMYK" był Pan Jan Dojas. Było to miejsce pracy dla wielu Łagowian.

Czasy lat 90- tych to częściowa stagnacja, poszukiwanie nowych możliwości działania, zarabiania na turystyce i promowania wyższych jakościowo form pobytu i wypoczynku. Pojawił się nowy inwestor, właściciel obiektów "PROMYKA" jako Park Rekreacyjny, hotel luksusowy "MUNDI-RECRA" (www.mundirecra.pl) przy ul. 1 Lutego 1, teraz ul. Spacerowa 1 założony w 2004 roku i systematycznie rozbudowywany.

Z ulotki reklamowej, internetu wynika, że po działaniach adaptacji, remontów i budowy nowego powstawały kolejne oferty i restauracja "La Vie" na 60 miejsc, baza noclegowa na 150 miejsc w nowoczesnych domkach 2,4,6,12 osobowych, każdy z przestronnym salonem i kominkiem, aneksem kuchennym i zestawem wypoczynkowym, a także łazienką, tarasem zewnętrznym oraz drewnianymi meblami i grillem - place zabaw dla dzieci, boisko do siatkówki, baza nurkowa z instruktorem, wypożyczalnia sprzętu wodnego, wypożyczalnia rowerów górskich, stanowisko do gry w ping - ponga i in.

Park Rekreacyjny leży przy trasie Świecko - Poznań (22km od Świebodzina) z całoroczną bazą i możliwością działania.

24 maja 2020

I PRZYSZŁA ZAGŁADA

Radziecki skład atomowy nad jeziorem Buszno to najbardziej tajemnicze miejsce w regionie. Mógł być atrakcją turystyczną i konkurować z MRU. W lesie między Trzemesznem Lubuskim, Wielowsią i przysiółkiem Templewko stoją potężne kruszarki. Za ogrodzeniem z tabliczkami „Teren budowy - wstęp wzbroniony” piętrzą się sterty pokruszonego betonu, prętów zbrojeniowych i prefabrykantów. To resztki bazy Wołkodaw – kompleksu militarnego, którego przeznaczenie było jedną z najpilniej strzeżonych tajemnic Układu Warszawskiego.

Rosjanie przechowywali tutaj broń atomową. Baza mogła stać się magnesem przyciągającym turystów z całego świata. Została jednak bezmyślnie zniszczona- mówi znawca fortyfikacji Jerzy Sadowski, który jest autorem wielu publikacji o obiektach militarnych. To jedno z najciekawszych i najbardziej tajemniczych miejsc Ziemi Lubuskiej. Pod koniec lat 60-tych minionego wieku wybudowano tutaj potężne schrony i otoczono je wartowniami, podwójnym betonowym ogrodzeniem i drutami pod napięciem. Baza była zagadką nawet dla najwyższych rangą oficerów.

W kraju są tylko trzy takie obiekty. O jego istnieniu wiedziało tylko 12 polskich generałów! Z akt IPN wynika, że na terenie naszego kraju Rosjanie mogli składować około 200 ładunków nuklearnych: głowic rakiet, pocisków artyleryjskich i bomb lotniczych. Największe miały 500 kiloton. Jeden taki ładunek mógł spopielić miasto wielkości Warszawy!

W Wołkodawie przebywało około 150 żołnierzy i oficerów. Wartownikami byli komandosi sił specjalnych - Specnazu, którzy przez lata uchodzili za najlepszych żołnierzy świata. Sadowski zaznacza, że niespełna 20 km od tego miejsca znajduje się Pętla Boryszyńska, jedna z tras turystycznych w podziemiach Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. Nieco dalej na południe jest trasa w Pniewie, natomiast na północny- wschód od Templewka, w lasach koło Kurska, turystów przyciąga most forteczny i bunkry grupy warownej Schill.

Radziecki kompleks był istotnym elementem turystyki fortyfikacyjnej w tym regionie. Wiele się o tym mówiło w ostatnich latach, ale nic nie zrobiono, żeby go uratować- zaznacza.

Rdzeniem bazy były dwa potężne schrony. Ich ściany mają po kilka metrów grubości. Zamaskowano je sosnami zasadzonymi na stropach, z góry wyglądają więc jak zwyczajny las. Między drzewami wystają szyby wentylacyjne, wejścia z obu stron są zasypane ziemią i gruzem. W jednym jest jednak niewielka szczelina, przez którą można się przecisnąć do środka. Czy te bunkry też zostaną rozebrane? - Mają być zabezpieczone w taki sposób, żeby nikt nie mógł wejść do środka – informuje Witold Wasylków, nadleśniczy z Sulęcina.

Baza znajduje się na terenie sulęcińskiego nadleśnictwa, ale jej użytkownikiem jest wojsko. Na podstawie porozumienia między armią i Lasami Państwowymi wojskowi mają zrekultyzować teren przed przekazaniem leśnikom. Dlaczego zdecydowano się na wyburzanie, zamiast przekształcić schrony w obiekty turystyczne? - Też nad tym ubolewam. Wiele razy próbowałem zainteresować tym tematem różne władze, ale bez skutku. Nadleśnictwo nie zajmuje się turystyką, dlatego zdecydowaliśmy się na rekultywację. Zwłaszcza że to niebezpieczne miejsce i łatwo tam o wypadek – tłumaczy. Burmistrz Sulęcina Michał Deptuch twierdzi, że sprawa przejęcia bazy i jej turystycznego zagospodarowania została przespana kilkanaście lat temu. - To nie nasz teren, dlatego nic nie mogliśmy zrobić. Jestem oburzony faktem niszczenia obiektów, ale nie mam żadnych kompetencji, żeby to powstrzymać – zapewnia.

Kierownik gorzowskiej delegatury urzędu ochrony zabytków Błażej Skaziński dowiedział się o sprawie od dziennikarza „GL”. Obiekty nie są wprawdzie obięte ochroną konserwatorską, ale – jak twierdzi – ze względu na ich unikatowy charakter wojskowi i leśnicy powinni skonsultować z nim planowaną rozbiórkę. J. Sadowski porównuje to do wysadzania bunkrów MRU przez wojsko po zakończeniu II wojny. - Teraz dziesiątki osób główkuje, jak zrekonstruować zniszczone fortyfikacje i zarabiać na turystach - mówi.

26 marca 2020

Petersthal czyli Dolina Piotrowa czyli Barcikowo / Bracikowo koło Jemiołowa i użytek ekologiczny

Nadeszła już pora, aby opisać w kilkudziesięciu zdaniach obszar przyrodniczy, mniej znany – małą dolinę koło Jemiołowa n. Petersdorf czyli uprawdopodobniając wieś Piotrowo, Piotrów a jej przysiołek, folwark Petersthal jako Barcikowo. Petersdorf była wsią rolniczą samodzielną gospodarczo z dużymi gospodarstwami, nie było tutaj dworu, pałacu czy zamku, zależności od dóbr właściciela.

Pobliskie już nieistniejące wsie znalazły się w obszarze tworzonego jeszcze przed 1939 rokiem poligonu, placu ćwiczeń wojskowych Trüppenübungplatz. To wioski na ubogich ziemiach – Lindow/ Lipa, Malkendorf/ Malutków, Wandern/ Wędrzyn, Grosskirchbaum/ Trześniówek w ówczesnym powiecie Zielenzing/ Sulęcin, były położone koło siebie, blisko Łagowa - miasteczka z trakcją kolejową od 1909 roku, wtedy oknem na świat, w transporcie osobowym i towarowym. O wsi Jemiołów pisaliśmy w 2016 r. gdy uzyskała tytuł „Najładniejszej Lubuskiej Wsi” co wiązało się z widocznym, pokazanym wysiłkiem mieszkańców, wieloma korzystnymi zmianami we wsi i mentalności tam zamieszkujących ludzi, już w kolejnym pokoleniu !

Dobrze, że można i jest za co chwalić tą lokalność !

Ta dolina Petersthal z kilkoma pozostałymi budynkami do zamieszkania jak i gospodarczymi, teraz administracyjnie nazywana przysiółkiem, służyła zapewne rodzinom trudniącym się rolnictwem i pracą w lesie. Mieszkał tam na początku XX wieku leśniczy Heder, który ze względu na odległość od wsi, bliskość lasu i znajdujące się powierzchnie uprawowe hodował psy i był znany z tego w Niemczech. Zapis historyczny, a dostępny jest żaden i podobnie, żaden ustny u ostatnich żyjących Niemców, którzy przybywali w te strony. Można domyślać się, że nie było tam energii elektrycznej, królowała lampa naftowa - życie płynęło od wschodu do zachodu słońca spokojnie albo wręcz leniwie, swojsko i prosto, a ludzie żyli z łowiectwa, rybołówstwa, zbieractwa wszelkiego runa i uprawy ziemi. Już stąd blisko było do czystych jezior poligonowych Malcz/ n. Malz i kolejnych akwenów tam przyrodniczo dostępnych. Drogi wybrukowane kamieniem polnym, w większości ułatwiały dojazd do miasteczka Sternberg/ Torzym, wsi Koritten/ Koryta, Spiegelberg/ Poźrzadło, Wallwitz/ Walewice i innych.

To prawdopodobnie stąd, swoimi ciekami wód podziemnych i trochę dalej, przepływała woda na obszar chroniony, na użytek ekologiczny, naturalne zastoisko wodne (kiedyś może także staw naturalnie utworzony), teren całorocznie bagienny, grząski, podmokły, zakrzaczony lichą wierzbą, brzozą i innymi istniejącymi na mokradłach drzewami, samosiewami, faktycznie przez lata obumierającymi z nadmiaru wody i jej jakości chemicznej. Stąd także, już w powojennej rzeczywistości, zapamiętanej z lat 60-tych XX-go wieku, wiosenne i jesienne nadwyżki wody opadowej i pośniegowej odwilży spływał ok 2km dalej rowami poniemieckimi (zarastającymi) ciekami wodnymi w kierunku jeziorka bezodpływowego i bagniska torfowego „Pawski Ług” leżących przy szosie Łagów – Poźrzadło.

Bywało wtedy, że w miejscu stawu w Barcikowie i użytku ekologicznego, w ciekach wodnych, po gwałtownych burzach, opadach deszczu, w tworzących się podwyższonych poziomach wody, płynęły małe złociste dzikie rybki, prawdopodobnie karasie....

Takich widoków już nie ma, wody gruntowe obniżyły swoje poziomy, trwa zaniedbanie cieków naturalnego przemieszczania się wód- zakrzaczenia, wypłycenia spowodowały brak wody- cieki naturalne pozostają suche...

Tak ogólnie opisane obszary jako chronione, bardzo ciekawe, dostępne pojazdom, to zarazem kres gospodarki leśnej, lokalnej po poprzednich mieszkańcach i właścicielach – Niemcach.

Od 1933 roku Niemcy tutaj w Lagow oznaczyli już w swoich leśnych zasobach strefę ochronną, rezerwat „PERSCHKENLAUCH” o pow. 3,41 ha, i że to przyrodnicze zjawisko liczy ok. 7 tys. lat. Ten istniejący rezerwat ekologiczny przy szosie poźrzadelskiej, liczy teraz 34,5 ha – to obszar „Pawski Ług” w obwodzie leśnictwa Dolina, gdzie leśnictwem zarządza Marek Graczyk - leśniczy. Niestety, nadal nie ma uporządkowanego, przetartego, wyciętego z samosiewów i oznakowanego w pobliżu szosy urokliwego lustra wody w tzw. jeziorku bezodpływowym o niewielkiej ok 1,5 ha powierzchni, istniejącego pośród niewielkich wzniesień !

Użytek ekologiczny, to różnej wielkości ekosystemy wodno-błotne: bagna, torfowiska, starorzecza, tereny zalewiskowe czy śródleśne oczka wodne. Najciekawsze użytki ekologiczne, to torfowiska niskie i przejściowe z różnymi ciekawymi roślinami, ptactwem lokalnie gniazdującymi w krzewach i koronach drzew, a także ostojami zwierząt. Na terenie zielonogórskich lasów utworzono do tej pory 174 lub więcej użytków ekologicznych o łącznej powierzchni 1.466,21 ha, gdzie wielkość tych obiektów jest bardzo różna, zróżnicowana i wynosi od 0,48 ha do 92,4 ha.

Najciekawsze, że wędrując drogami tam istniejącymi, miedzami pośród pól, ścieżkami leśnymi widzimy pogłębiające się zaniedbania, porzucanie upraw rolnych, dojazdów do pól jeszcze uprawianych co powoduje brak dojazdów i przetartych przejazdów. Dobrą sytuacją, tutaj opisywaną jest fakt, że przydrożne drzewa, stare drzewa, śródpolne drzewa i krzewy dają znakomite miejsca do zgodnego w przyrodzie współistnienia ptactwu, owadom, zwierzętom, i jako ostoje nocnego pobytu i schronienia. Obszar użytku ekologicznego tworzy przez lata już rozpoznane rośliny środowiska lokalnego – torfowiskowego.

Po 1945 roku na Barcikowie osiedlili się Polacy, rodziny, które przybywały z różnych stron dawnej Polski i tam przez lata zamieszkiwały zajmując się głównie rolnictwem: Kamińscy, Krehel, Stankiewiczowie. Zastane przez osiedleńców zabudowania powoli się zużywały i ulegały wyeksploatowaniu, a mieszkańcy powoli się zmieniali, wyjeżdżali, gdyż zawsze był problem z dotarciem do szkół w Jemiołowie, Łagowie czy jeszcze dalej, także zakupami - odległością cywilizacyjną.

Od 2015 roku w obszarze 2-3 domów pojawili się nowi ludzie, nowi mieszkańcy, a wyprowadzili ostatni, wieloletni gospodarze.

W Barcikowie pojawił się nowy nabywca ziemi i budynków, ponoć po sprzedaży bankowych długów - obywatel Niemiec i on zarządza zakupionym terenem.

Opisywane miejsce ulega korzystnym albo inaczej patrząc, koniecznym zmianom, aby tam zamieszkiwać. Główny budynek mieszkalny z 1923 roku otynkowano, odmalowano, doposażono w sprzęty i życie tętni nadal. Zbędne resztki komórek i stodołę zlikwidowano uzyskując estetyczny teren w dolinie i nadal będący w porządkowaniu. Ten teren był także w Łagowie w przeszłości nazywany potocznie „dwie gospodarki”, idę na dwie gospodarki do Kamińskich itp.

Wiedząc, że opisane tereny ekologii przyrodniczej, to obszar zielony lasów i pól Jemiołowa i można tam przebywać o każdej porze roku robiąc piesze wycieczki, samochodowe, rowerowe przejazdy, odważnie pokonując samochodem obszary dróg z kamienia polnego i drogi piaszczyste.

W maju, czerwcu, lipcu na miedzach, na poboczach dróg zrywać można owoce z samosiewów trześni, czereśni, wiśni, mirabelek (a wszystko doskonałe na domowe nalewki), starych jabłoni i tzw. „dziczki” dające dojrzałe owoce jabłek. Całość upstrzona jest drzewami jarzębiny, brzóz, samotnych dębów, samosiewów sosen i krzewów różnorodnych, jakże przydatne dla ptactwa i zwierzyny jako ochrona i siedliska i źródło pożywienia.

Tak zakończył bieg życia przysiołek Barcikowo.

Z innej strony Jemiołowa, to droga na Zamęcin, czyli dawną okolicę Buchmühle/ Bukowy Młyn już w sąsiedztwie poligonu wojskowego Wędrzyn. To tzw. małe Bieszczady, to początek cieków wodnych tworzącego się jeziora Trześniowskiego, piękne obszary lasów bukowych, góry Bukowiec, Gorajec, czystych jezior Buszno i Buszenko, poniemieckich stawów rybnych Bukowego Młyna – terenów ukrytych, gdzie przechowywano do lat 90-tych elementy oprzyrządowania atomowego w lasach koło Templewka…

9 lutego 2020

Ksiądz proboszcz kanonik Norbert Nowak

W Parafii Łagów posługa była najdłuższa ze wszystkich tutaj przebywających księży- 28 lat, 24.08.1982 – 02.08.2010r. Był najdłużej posługującym proboszczem w Parafii Rzymsko – Katolickiej pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela ...

Artykuł obecnie dostępny jest w zakładce "Osoby z Łagowa i okolic" - Zobacz w całości

---

1 grudnia 2019

Winiarnia Gronów – produkcja win owocowych...

Nie znamy daty budowy Winiarni, czy też pierwszego przeznaczenia obiektu jak też nazwiska właściciela i zakresu produkcji czy kierunku sprzedaży ...

Poniemiecka budowla z bocznicą kolejową, produkująca do 1945 roku Spirytus surowy, podobnie jak gorzelnia w Lagow na Ritter Gut przy ul. Selchowstrasse /Żelechowskiej/ Mostowej była obiektem na pewno ściśle wprzęgniętym w ekonomiczne realia pruskich Niemiec. Ritter Gut w Lagow, to do 1945 roku obszar, którym zarządzał zięć baronowej Margot Wurmb von Zink, graf Richard Puckler v. Limpurg. Powojenne losy obu obiektów, to Gronów, to Przedsiębiorstwo Produkcji Leśnej „Las”, w Łagowie, to utworzenie po 1948 roku Państwowego Przedsiębiorstwa Gospodarstw Rolnych, Zakładów Rolnych potocznie nazywanych PGR-ami. Powojenne przysposobienie obiektu w Gronowie nastąpiło w 1949 roku i stało się zakładem produkującym wina owocowe i marmolady. Decyzjami władz polskich - Spółdzielczości Pracy Przemysłu Drzewnego w Świebodzinie, pierwszego właściciela dla Przedsiębiorstwa Produkcji Leśnej „Las”, które rozwijało się lokalnie i w całym kraju tworząc nowe Zakłady i zakresy prowadzonej produkcji oraz struktury organizacyjne, a także tereny ich działalności: Trzciel, Nowy Tomyśl, Świebodzin, Gorzów Wlkp., Skwierzyna i in.

PPL „Las” rozpoczęło działalność 01.01.1978 roku i opierało swoją działalność na produkcji drzewnej i spożywczej, a polegającej na pozyskiwaniu, skupie, zbyciu runa leśnego, z sadów, warzyw i ziół, trzciny, rogożyzny, mięsa dziczyzny, królików, ptactwa, wyrobów produkcji drzewnej i spożywczej, wikliniarskiej, upraw krzewów, roślin miododajnych, owocodajnych i przemysłowych, pieczarek i in., w tym zwierząt futerkowych, zwierzyny łownej i ptactwa.

Przejęcie wytwórni Win w Gronowie od Spółdzielni Pracy Przemysłu Drzewnego w Świebodzinie nastąpiło 30.06.1961 roku decyzją ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego Romana Gesinga. Przejęcie to, następowało w ramach przekazywania przedsiębiorstw lub ich części pomiędzy jednostkami gospodarczymi, a jednostkami spółdzielczymi. Na początku lat 60-tych, kierownikiem Winiarni przez kilka lat był p. Franciszek Suchecki, a po nim Jerzy Czech.

Protokół zdawczo-odbiorczy z dn. 03.01.1962 roku i prośba o wydzielenie mieszkania służbowego (2 pok. + łaz.) dla kierownika został sporządzony w IV/1962 roku. Obiekt posiadał dom mieszkalno-biurowy z dwoma pokojami gościnnymi (tam zamieszkała rodzina kierownika). Z uwagi na plany rozwoju Winiarni wystąpiono do Lasów Państwowych o wydzielenie nieruchomości 0,92 ha w 1969 roku, aby planować rozwój i umieszczenie nowych tanków do zlewania wyprodukowanego wina. Rozwój produkcji i rozbudowa następowała w latach 1972-1973.

Po roku 1990, od 1992 następował schyłek działalności i rozwoju ZPPL „Las” i w stan upadłości postawiono przedsiębiorstwo, a stan upadłościowy trwał od 1995 do 1998 roku. Różne były też koleje postępowania w 10-ciu zakładach produkcyjnych i w 11-tym, jakim była Winiarnia w Gronowie.

W dniu 23.02.1993 roku odbył się Przetarg na sprzedaż Winiarni Gronów stojącej na działce Nr 146, o pow. 1,50 ha opisanej w KW jako wieczyste użytkowanie do roku 2089. Sprzedano całość Winiarni, a kupiła ją Spółka z o.o. „Alfa” za kwotę 3.030.000.000 (ponad trzy miliardy PLN przed zmianą wartości złotego). Nabywcą został Czesław Cilindź. Całość wystawiona pod przetarg była jeszcze w biegu produkcji ... . Obiekt posiadał w magazynach i na linii przerobu moszcze, półfabrykaty, przedmioty nietrwałe w fermentowni i leżakowni. Ostatnią kierowniczką Winiarni była inż. Halina Stołecka, bo jeszcze w 1993 i 1994 roku.

Jak wynika z przeglądu materiałów archiwalnych w Archiwum Państwowym w Zielonej Górze, z końcem lat 70-tych XX wieku kierownikiem Winiarni był Stefan Banaszkiewicz i przez te lata były widoczne potrzeby unowocześnienia Winiarni. Obiekt pracował na dwie zmiany przez lata, ze szczególnym nasileniem gdy przybywało owoców do przerobu ... .

Jednym z problemów w obiekcie było zużycie dzienne wody w ilości 30 m3 i podstawą działania były sprawne studnie głębinowe. Pomiędzy ZPPL „Las”, UW Zielona Góra, Sanepidem Świebodzin krążyła korespondencja w ważnych dla firmy sprawach: kocioł palnikowy, odprowadzanie ścieków pod kontrolą do lasu i zgoda na te czynności, zgoda do zrzucania ich w lesie k/ Łagowa metodą drenażu, to były istotne problemy.

Mała Winiarnia produkowała rocznie 500 tys. litrów wina, a w pewnym okresie produkcji także soki i marmolady. Przy 30-to osobowym zatrudnieniu całorocznym, całość musiała być dobrze zarządzana.

Dzięki modernizacji ujęć wody, nowym odwiertom, swoje funkcje spełniały studnie głębinowe Nr 2 i 3, podczas gdy Nr 1 zasypano (prawdopodobnie jeszcze niemieckie ujęcie). Już w 1957 roku okazało się, że dotychczasowe ujęcie wody o 30-33 metrach głębokości jest za małe i uzyskano zgodę do wykończenia wierceń wykonując je do głębokości 100 metrów. Winiarnia zużywała rocznie 16 tys. m3 wody pitnej z obu studzien, a zrzucała jako ścieki 15 tys. m3 po ich wewnętrznym utworzeniu.

Na terenie Winiarni był czynny poniemiecki komin o wysokości 29 metrów i średnicy 800 mm (80cm), którym bezpiecznie utleniały się w powietrzu wytwarzane spaliny. W lokalnej Winiarni pracownikami byli i dojeżdżali do pracy mieszkańcy okolicznych wsi - Łagowa, Poźrzadła, Świebodzina, Toporowa, Gronowa i in. Dużym opisanym problemem przy starzejącym się zakładzie były w latach 80-tych kontrole sanepidowskie, które ujawniały szereg niedociągnięć w codziennej czystości bieżącej zakładu, dbałości o mienie, szacunek do powierzonego sprzętu (patrz archiwalne protokoły kontroli). Te problemy, nowe wymogi produkcji i nadchodzący czas spowodował zamknięcie zakładu produkcyjnego.

Zdjęcia archiwalne
D. Krajewska (2)
R. Bryl (2)
Wykorzystano zbiory archiwalne
Archiwum Państwowego Z. Góra

Opracował:

Ryszard Bryl

---

6 listopada 2019

Wywozili jak swoje

Rosjanie wypili lub wywieźli z Zielonej Góry 200 tys. litrów szampana, 200 tys. litrów wina i 50 tys. litrów koniaku.

Z fabryki przy ul. Przemysłowej w Gorzowie zabrali urządzenia za 500 mln zł.

17 lipca 1945 roku w Poczdamie rozpoczęła się kolejna – trzecia- konferencja przedstawicieli wielkich mocarstw. Pomijając kwestie jakie podejmowali wielcy ówczesnego świata warto wspomnieć, że jednym z tematów była sprawa polskich granic zachodnich. ,,Wielka trójka” nie mogąc dojść do konkretnych uzgodnień postanowiła oddać pod polską administrację ziemie na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej, część Prus Wschodnich i Wolne Miasto Gdańsk zaznaczając jednocześnie, że ostateczne decyzje zostaną podjęte w trakcie konferencji pokojowej z Niemcami, czyli w bliżej nie określonym czasie. Skąd ta dziwna formuła? Można przypuszczać, że mocarstwa zachodnie w końcu zdały sobie sprawę, że Polska jest skazana na życie w kręgu Moskwy i nie ma potrzeby wzmacniać jej terytorialnie.

Zwycięstwo było porażką

Postanowienia konferencji poczdamskiej były kolejną klęską Polski. Sytuacja taka powodowała, że tereny dzisiejszego województwa lubuskiego traktowane były przez Rosjan z jednej strony jako część radzieckiej strefy okupacyjnej, z drugiej – pomału były przekazywane administracji polskiej, ale w jakim stanie ?

Bolesław Bierut i Hilary Minc nie interesowali się stanem przejętych terenów, zakładów przemysłowych na terenach zachodnich i co więcej zgadzali się nawet na najbardziej irracjonalne radzieckie propozycje gospodarcze. Przykładem jest zgoda na przejęcie przez ZSRR 51 proc. udziałów z przedsiębiorstw otrzymanych na ziemiach zachodnich i północnych. Innym razem Wiaczesław Mołotow w trakcie rozmów na kremlu stwierdził, że z sum reparacji wojennych należnych Polsce, a wypłacanych za pośrednictwem ZSRR, trzeba odliczyć 6 mld dolarów jako różnicę wartości majątku nabytego na zachodzie i utraconego na wschodzie. Zirytowany takim postawieniem sprawy Stanisław Mikołajczyk stwierdził, że Rosjanie wywieżli większość fabryk, majątku ruchomego i inwentarza z ziem zachodnich i północnych, stąd taka różnica jest wyraźnie niesprawiedliwa. Zachowując niezmącony spokój W. Mołotow odpowiedział, że wartość demontowanych fabryk nie przekracza 500 tys. dolarów.

Nawet bryczki wywieźli

W Archiwum Państwowym w Zielonej Górze z siedzibą w Starym Kisielinie znajduje się nadzwyczaj interesujący dokument, który jednak w sposób niepełny pokazuje, jakie straty poniosła Ziemia Lubuska od 1945 do połowy 1946 roku. Dokument ten składa się z dwóch rodzajów tabel. Tabela I obejmuje należności za świadczenia na rzecz wojsk radzieckich, tabela II pokazuje, jakie odszkodowania za zabrane lub zniszczone urządzenia i nieruchomości należałoby uzyskać od ZSRR. Tabele obejmują miasta wydzielone i powiaty, co ciekawe straty zostały oszacowane w złotych sprzed 31 sierpnia 1939 r.

Nie sposób przedstawić całego dokumentu na łamach ,,GL”, jednak dla zobrazowania ogromu strat przytoczyć należy kilka wybranych pozycji (pisownia zgodna z oryginałem).

W Gorzowie Wlkp. ,,całkowicie wywieziono urządzenia fabryki ciężkiego przemysłu wojennego Panksch i Glueckauf przy ul. Przemysłowej 9” o wartości 500 mln złotych ,, wywiezienie maszyn i urządzeń oraz fabrykantów fabryki maszyn rolniczych, kotłów parowych i motorów spalinowych Jehne u Sohn” o wartości również 500 mln zł. ,,Młyn wodno- motorowy w Gorzowie, ul. Kr. Ducha – wywiezione urządzenia i zdewastowane nieruchomości”, wartość zniszczeń oszacowane na ,,jedyne” 250 tys. zł, ale również podano nazwisko dowódcy oddziału odpowiedzialnego za zniszczenia, był to płk Dragun. Na mln z zł wycenili Polacy surowiec, który Rosjanie zabrali z fabryki rymarsko – siodlarskiej przy ul. Chrobrego 7. Zniszczenia w Gorzowie zawarły się w 32 pozycjach wykazu, a straty łącznie oszacowano na 1.160.909.428 zł.

Komendant wojenny por. Iwan Filipow i jego zastępca mł. Por. Iwan Szyto odpowiedzialni byli za straty w Łagowie w wysokości około 8,4 mln zł. Zniszczono tu m.in. urząd gminy, urząd pocztowy, dworzec, mleczarnię, 37 budynków mieszkalnych i zabudowań gospodarskich.

Nie tylko 4 mln kg mączki kartoflanej wartości 400 tys. zł wywieźli Rosjanie z Sulęcina, ale i także 400 krów. Z miasta zabrali „100 sypialń, około 100 gabinetów, 100 pianin, bielizny, odzieży, zastaw stołowych. Brali także Polacy. W dokumencie jest mowa o tym, że batalion sanitarny 5. Dywizji Wojska Polskiego w sierpniu i wrześniu 1945 r. zabrali z gminy Lubomierzyce „50 całkowitych umeblowań domowych, 80 kompletów jadalń, 80 kompletów sypialń”. Na czyje polecenie i dokąd wywieźli ten sprzęt Polacy ?

To, co Rosjanie zabrali z powiatu krośnieńskiego, oszacowano na 70.610.459 zł. Szczególnie duże straty spowodował ,,oddział trofejny w Dychowie i Raduszczu pod dowództwem płk Nalotowa, a następnie mjr Ryjwien, kmdt Kaczew”. Ich dziełem było „zniszczenie i wywiezienie urządzeń domowych, maszyn, dzieł sztuki, urządzeń szpitalnych, środków leczniczych” o łącznej wartości 34.552.920 zł. Ucierpiały również warsztaty mechaniczne w Krośnie przy ul. Poznańskiej (droższe maszyny wywieziono, pozostałe zniszczono) ich straty oceniono na 458 tys. zł.

„Batalion roboczy III rota nr p-ta pol. 39275 oraz jednostki stacjonujące w Świebodzinie nr sam. 37607” odpowiedzialny był m.in. za to, że „wywieziono urządzenia i materiały w tartaku w Bytnicy i uszkodzono bocznicę i 3 baraki mieszkalne” (743.029 zł). Zniszczone zostały „elektrownia wodna w Dajchowie (Dychowie) z turbinami Voitha i generatorami Siemensa o np. 10,5 Kw” i ,,elektrownia wodna w Raduszczu Starym”, łącznie straty to ok 12 mln zł.

Straty poniesione przez powiat świebodziński oszacowano na około 635.633.690 zł. Na tą sumę złożyły się m.in. wywiezione maszyny i urządzenia z: płatkarni, mleczarni, suszarni i mączkarni, z fabryki maszyn rolniczych i elektrowni. Z tego terenu wywieziono wyposażenie z prywatnych mieszkań o wartości 60 mln zł.

Zielona Góra poniosła również poważne straty w wyniku działalności administracji i wojsk radzieckich. „Zdewastowano względnie wywieziono maszyny (540 szt.) urządzenia elektrowni z turbinami o 2000 Kw. i kotłownie oraz materiały z Zaodrzańskich Zakłady Budowy Mostów i Wagonów w Zielona Góra” (14,5 mln zł). Oddział wojsk radzieckich w dokumencie oznaczony numerem 35751 powinien zostać obciążony sumą 2,6 mln zł "za zużyte względnie wywiezione 200 000 litrów szampana, 200 000 litrów wina, 50 000 litrów koniaku z fabryki win musujących Grempler”.

Wywieźli np. 42 traktory z gminy Bledzew, 134 bryczki z gminy Przytoczna, 6 tys. ton siana z gminy Górki Noteckie, urządzenia tartaków w Bobrówku, Skwierzynie....

Przykłady zbrodniczej działalności wojsk radzieckich można by mnożyć. Jako podsumowanie niech posłuży następujące zestawienie: należności za świadczenia na rzecz wojska wynoszą około 66.738.733 zł, a odszkodowania za wywiezione lub zniszczone urządzenia i nieruchomości oszacowano na 2.560.731.719 zł, co łącznie daje sumę 2.627.470.452 zł. Według przybliżonego kursu walut z 1938 roku 1 dolar USA miał wartość około 5,30 zł, co dawało w przybliżeniu około 500 mln dolarów amerykańskich, a Mołotow mówił o 500 tys. dolarów.

Wykorzystano:
Gazeta Lubuska
20/21.10.2001r.
Magazyn

Opracował:

Doc. dr Bogdan Biegalski
PWSZ Sulechów

---

5 października 2019

O Zamku Joanitów w drugiej połowie XIX wieku w Lagow i co wykonał graf Hugo Wrschowetz Sekerka von Sedczicz

Wymieniony w tytule tekstu graf/hrabia miał swoje pierwotne, rodzinne pochodzenie z Czech. W 1856 roku kupuje od rodziny von Armin, która najkrócej posiadała Zamek (1852-1856) i majątek ziemski Falkenberg / Sokola, Jastrzębia Góra także Ritter Gut zwany, a posadowiony na wzgórzu w kierunku Selchow / Żelechów zwłaszcza w czasie, gdy właścicielem był graf Hugo...

Taka historyczna możliwość zaistniała w Prusach, gdy dekretem królewskim z 30.10.1810r, rozwiązano Zakon Joannitów, także inne Zakony i związki wyznaniowe, choćby Zakon Cystersów w Gościkowie – Paradyżu (Paradies /Niebo) jako przedsięwzięcia sekularyzacji państwa. W latach 1810-1818 jest to, domena (własność państwa) i powstają decyzje, aby duże i wielkie majątki rycerskie, kościelne łączyć lub dzielić oraz sprzedawać licząc od 1812 roku.

Wzgórze Falkenberg nosi nazwę od nazwiska i drugiego właściciela dóbr gen. Barfusa Falkenberga w latach 1834-1843, gdzie była nazwa lokalna Berg i stał tam wiatrak do lat dwudziestych XX wieku. Podobną nazwę z XIX wieku nosi inne wzgórze w Lagow, w pobliżu Zamku i kościoła ewangelickiego, do którego jako stworzonego wówczas cmentarza (drugiego)prowadzi kilka szlaków pieszych. Cmentarz duży, teraz zniszczony, dotrwał czynny do 1945, obecnie zaniedbany, resztkowy. Zamek Joanitów ulegał zniszczeniu, właściciele mieszkali gdzieś indziej i dopiero jego piąty właściciel Hugo Wrschowetz zatrzymał jego dewastację, a otrzymane pieniądze po śmierci brata przeznaczył na odbudowę zamku, murów warowni oraz całego otoczenia wokół zamkowego podzamcza wraz z rozbudową murowanego już kościoła - "wokół kościoła stały obory, stajnie, chlewnie i inne zabudowania gospodarcze, więc w kościele słychać było ryczenie krów i kwiczenie świń”.

Hugo hrabia Wrschowetz po tym jak na Falkenberg/ Sokolim Wzgórzu jego kuzyn, wytrawny różdżkarz, odkrył źródło wody, postanowił przenieść wspomniane budynki wraz z czworakami i gorzelnią- tak powstawało nowe miejsce pracy, nowe budynki. Zbudowano gorzelnię w 1884 roku i wtedy i do początków 1993 roku pracowała, dawała pracę ludziom w PPGR, do czasu likwidacji. Zbudowana i modernizowana gorzelnia z urządzeniami doprowadzającymi i odprowadzającymi wodę z jeziora Łagowskiego.

Na tym obszarze powstały wtedy też mieszkania pracownicze dwojaki, trojaki, czworaki dla pracowników rolnych oraz większym budynkiem dla zarządcy (Rządcówka) zwanym w PRL dworem lub pałacem. Także z tej gorzelni, po modernizacji podziemnymi rurami tłoczono wytłoki jako karmę dla świń i krów. W tym budynku, po 1948 roku zlokalizowano PPGR z biurami, mieszkaniami dla rodzin, stołówką i innymi.

W roku 1889 w Lagow umiera graf Hugo Wrschowetz Sekerka von Sedczicz, a jego dobra otrzymuje baronowa Margot Wurmb v. Zink i jest właścicielką do 1945 roku. Córka baronowej Wanda na początku XX wieku wychodzi za mąż za hrabiego Richarda Puckler und Limburg i otrzymują w posagu majątek rycerski, czyli wspomniany Ritter Gut. We wrześniowym roczniku publikujemy Nr 29/19 nazwiska ówczesnych pracowników i mieszkańców Zamku Joannitów, podzamcza oraz Ritter Gut.

...w roku 1856 Zamek już wcale nie nadawał się do zamieszkania - schody prowadzące na górę były bez zamknięcia, wszystko stało otworem, w sali rycerskiej buszowały króliki i bawiły się dzieci z miasta - mury warowni były zrujnowane...

Korzystano z opracowań
zebranych w archiwum "KŁ”
z wiedzy byłych mieszkańców
Lagow do 1945 i ich tekstów...

Opracował:
zdjęcia z kaplicy cmentarnej w Łagowie (1929)

Ryszard Bryl

^^ Do góry

<< Poprzednia [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] ... [24] Następna >>